الف - حیات پر فراز و فرود مردان نامی

پیشنهاد کتاب/ «ناپلئون»؛ فیلیکس مارکم؛ ترجمه سهیل سمی، ثالث

«ناپلئون»
نویسنده: فیلیکس مارکم
ترجمه: سهیل سمی
ناشر: ثالث، چاپ اول ۱۳۹۲
۳۵۳ صفحه ، ۱۸۰۰۰ تومان

شما می‌توانید کتاب «ناپلئون» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.

****

درباره ناپلئون بوناپارت زیاد گفته و نوشته شده است، زندگی او سوژه تحقیقات تاریخی فراوانی قرار گفته است، نه فقط به دلیل جذابیت این چهره و زندگی کنجکاوی برانگیز او بلکه از آن جهت که حداقل دو دهه از زندگی ناپلئون با تاریخ اروپا و فرانسه گره خورده است. بنابراین کتابهای تاریخی گوناگونی که به تاریخ اروپا یا فرانسه اختصاص داشته اند نیز خواسته و ناخواسته مجبور به پرداختن به ناپلئون بوده اند.

با این اوصاف، پیداست نوشتن درباره این چهره تاریخی اگر قرار باشد در دام تکرار مکررات نیفتد، کاری‌ست واقعا دشوار که تنها حاصل رجوع به منابع گوناگون درباره زندگی او نیست بلکه نگاه و رویکردی نو را نیز می طلبد.

کتاب ناپلئون اثر فیلیکس مارکم که با ترجمه سهیل سهمی و به همت نشر ثالث منتشر شده است از این منظر با چالشی جدی روبه‌رو بوده است. نکته درخور توجه اینکه اغلب آثار مهم و معروفی که درباره ناپلئون نوشته شده اند به قلم خود فرانسوی ها بوده است، اما فیلیکس مارکم به عنوان پژوهشگری انگلیسی زبان به سراغ حوزه ای رفته است که هموطنان خود ناپلئون درباره آن بسیار کار کرده اند و بی شک وقتی از دیگر ملیت ها نیز به این چهره تاریخی پرداخته می شود، حاصل کار به مراتب با دقت بیشتری زیر ذره بین قرار می گیرد. به هر روی نویسنده کتاب حاضر با اشراف و اشاره به این موارد در مقدمه کتاب، نهایت سعی خود را بکار بسته است که به سلامت از این ورطه عبور کند.

فیلیکس مارکم با این بهانه به سراغ نوشتن کتاب حاضر رفته است که در طول تاریخ مردان بزرگی چون ناپلئون زیاد نبوده‌اند. بنابراین پرداختن به زندگی چنین شخصیتی حتی اگر درباره اش زیاد هم نوشته باشند، می‌تواند وسوسه کننده باشد؛ به خصوص که از میانه قرن بیستم به بعد مطالبی مهم و جدیدی درباره این شخصیت تاریخی کشف و رازگشایی شده که می تواند مبنای دریافت های تازه ای درباره اندیشه و عمل او باشد؛ این درحالی است که معتبر ترین پژوهش ها درباره ناپلئون پیش از این تاریخ انجام شده است.

افزون برآنچه گفته شد، چیزی که باعث می شود کتاب حاضر دارای تفاوت و تازگی باشد، صرفا دسترسی به این منابع تازه نیست بلکه رویکرد نویسنده کتاب است. گفتیم زندگی ناپلئون به واسطه حضور پررنگش در سپهر سیاسی و همچنین دنیای نظامی گری در تاریخ اروپا و فرانسه بسیار پر رنگ بوده است. از این رو محققان بسیاری هنگام نوشتن درباره ناپلئون بخشهای مفصلی را به وقایع تاریخی روزگار او و تغییر و تحولات پیش آمده در جهان اختصاص داده اند. اما فیلیکس مارکم با صرف نظر کردن از این نکته روی زندگی خود ناپلئون متمرکز شده و جز در مواقع ضرورت آنهم به شکل موجز، به وقایع تاریخی دوران او نپرداخته است. بنابراین در کتاب حاضر بیشتر با ابعاد شخصیتی و اندیشه و عمل او آشنا می شویم نه صرفا حضور او در موقعیت های تاریخی.

از این جهت نویسنده با بهره بردن از اطلاعات تازه متنی روان و روایتی بیطرفانه و به دور از قهرمان‌پروری و افسانه پردازی هایی که پیرامون چنین شخصیت هایی وجود دارد، پیش روی خواننده گذاشته است.

این کتاب در هفده فصل نوشته شده است و فیلیکس مارکم زندگی ناپلئون را از کودکی تا هنگام مرگ مورد توجه قرار داده است. این کتاب با پرداختن به کورسیکایی ناپلئون آغاز می شود، پیشینه ای که اشاره به آن اغلب خوشایند ناپلئون نبود چرا که حکایت از تبار غیر فرانسوی او داشت و این خوشایند فرد قدرتمندی چون او نبود که به خارجی بودن او همچنین بزرگزاده نبودن و خاندان غیر اشرافی او اشاره شود.
البته ناپلئون به چنین مسئله مهمی در زندگی اش واکنشی دوگانه داشت. گاه موجب ناخرسندی او می شد که به جامعه بزرگان فرانسوی تعلق نداشته و گاهی نیز دوست داشت خود را مردی اهل عمل و خودساخته نشان دهد و از این جهت خرسند بود که مدارج پیشرفت را به واسطه صلاحیت خود کسب کرده نه از سر القاب و موقعیتی که به او ارث رسیده است.

اما باید توجه داشت که او در دورانی می زیست که واقعا چنین مسائلی دارای اهمیت بود. برای نمونه امپراتور اتریش زمانی که وصلت ناپلئون با یک دوشس بزرگ اتریشی مطرح شد؛ تصمیم به انتشار شجره نامه ای ساختگی برای ناپلئون داشت تا انگ وصلت با مردی از طبقه پایین جامعه به آنها نچسبد.

به هر روی نویسنده در این هفده فصل، تصویری زنده و تاثیر گذار از زندگی یکی از مردان نامدار تاریخ را ترسیم کرده است. نشر ثالث نیز به شکلی مقبول کتاب را منتشر کرده و در سه فرم گلاسه در لابلای متن به انتشار تصاویر مربوط به متن که عمدتا تابلوهای گوناگونی هستند که براساس وقایع و فصول مهم زندگی ناپلئون ترسیم شده اند ، پرداخته است.

یکی دیگر از تفاوت های کتاب حاضر با دیگر پژوهش ها آن است که نویسنده به جای ارجاع مستقیم به منابعی که در جای جای کتاب از آنها استفاده کرده است. به انعکاس کتاب شناسی این آثار بسنده کرده است. این کتابشناسی ها به دو دسته تقسم می شوند. نخست کتابشناسی مهمترین پژوهشهای انجام شده در باره ناپلئون و دیگری کتابشناسی مجزای هر بخش از کتاب حاضر است. برای نمونه در بخش اول که به پیشینه کورسیکایی ناپلئون پرداخته و یا در بخش پانزدهم که تحت عنوان صد روز در واترلو به جنگ واتر لو پرداخته، به جای آوردن ارجاعات در پی نوشتهای این فصل کتابشناسی منابع خود در این زمینه ها را در انتهای کتاب منعکس کرده است.

جدای از همه این ها این کتاب علاوه بر نمایه پایانی، همچنین دارای صفحاتی است که به نقشه های مورد نیاز مخاطب از جغرافیای سیاسی آن روزگار اختصاص یافته و از دو ضمیمه مجزا برخوردار است. این ضمیمه ها تحت عنوان تشخیص بیماری ناپلئون و نقاب مرگ ناپلئون به یکی از مهمترین و مناقشه برانگیز ترین وجوه زندگی این شخصیت یعنی بیماری و مرگ او اختصاص یافته است. چرا که با وجود منابع گوناگون در باره زندگی ناپلئون و حوادثی که پشت سر گذاشته هنوز درباره نحوه مرگ او و همچنین بیماری اش شایعات گوناگونی وجود دارد.

خلاصه سخن اینکه کتاب حاضر اثری است خواندنی و سودمند برای علاقمندان به تاریخ و به خصوص مردان خودساخته و عملگرایی که در آن به کار های بزرگ دست زده اند.