اقدام بحث برانگیز دانشگاه آزاد اسلامی در افزایش تحصیلات تکمیلی در مقاطع ارشد و دکتری به اندازه کافی در فضای علمی کشور موجب تلاطم آرا شده و فقط باید انتظار کشید تا سوگوارانه نتایج بنیان برکن این اقدام را نظاره گر باشیم.

بدون تردید دانشگاه آزاد یکی از ثمرات نیکو نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و شکی نیست که فارغ التحصیلان این دانشگاه در کنار سایر دانشگاه های کشور نقش مهمی در بالندگی کشور داشته اند. نگارنده این سطور که خود در یکی از بهترین دانشگاه های دولتی پایتخت تحصیل نموده و تحصیلات تکمیلی را نیز در دانشگاه آزاد در مقطع دکترا در واحد علوم و تحقیقات این دانشگاه گذرانده است؛ به عنوان یک شاهد عینی و در کسوت مدرس این دانشگاه، گمان می کنم این حق را داشته باشم که نگران اتفاقی باشم که روز به روز در حال تشدید شدن است. اگرچه خوشبختانه امروز برخی نهادهای مسئول نظام نیز به درستی متوجه اقدام ناسنجیده دانشگاه آزاد شده اند و مسئولان این دانشگاه را برای ادای توضیح فراخوانده اند؛ اما وسعت ماجرا بیش از آن چیزی است که تصور می شود.

مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی تا سال ۱۳۹۲ با فاصله کمی نسبت به دانشگاه های دولتی اقدام به جذب دانشجویان دکتری و ارشد می نمود که انصافا معیارهای علمی مانند سایر دانشگاه ها در آنجا لحاظ می شد. برای نمونه در مصاحبه دکتری حتما توان کار علمی و آکادمیک فرد به صورت عملی مورد بررسی قرار می گرفت و حداقل انتشار دو مقاله علمی و پژوهشی ملاک ارزیابی بود که معمولا غالب راه یافتگان به مصاحبه واجد این حداقل بودند. اما بعد از سال ۱۳۹۲ به دلیل خالی ماندن صندلی های این دانشگاه در مقطع کاردانی و کارشناسی، سونامی مالی در دانشگاه در حال ایجاد بود که این مسئله نیز به دلیل سیاست های نادرست سالهای گذشته در تاسیس بی حساب و کتاب واحدهای دانشگاهی بود به طوریکه امروز خود معضل این دانشگاه شده است. از همین رو مسئولان بر آن شده اند بسیاری از واحدهای کوچک این دانشگاه را در واحدهای بزرگ استانی یا شهرهای بزرگ تجمیع نمایند تا از عمق خسارت کمی بکاهند.

از آنجا که این اقدام نیز نتوانسته آینده دانشگاه را تضمین کند، مسئولان این دانشگاه از سال ۱۳۹۲ در اقدامی شتاب زده و کاملا غیر اصولی ناگهان ظرفیت مقاطع ارشد و بویژه دکتری را چنان افزایش دادند که نزدیک است هوش از سر همه دلسوزان علم در این کشور رخت بربندند. واقعا اتفاق بسیار خطرناکی در حال شکل گرفتن است و وزارت علوم در دولت یازدهم نیز با این دانشگاه دچار رودربایستی شدید شده که نزد اصحاب علم، دلیل این مسئله کاملا روشن است!

تمام شواهد و مدارک نشان می دهد که دانشگاه آزاد سیاست خود را در سال های آتی برتحصیلات تکمیلی متمرکز نموده و به دلیل اینکه همین سیاست را تقریبا با کمی اختلاف، دانشگاه های دولتی نیز در پیش گرفته اند؛ لذا برای جذب حداکثری در مقاطع تحصیلات تکمیلی به کلی استانداردهای علمی را کنار نهاده و فقط با حفظ ظواهر اقدامات خود را پیش می برد. به عبارت دیگر همه چیز از سال ۱۳۹۲ در این دانشگاه ظاهرا قانونی و شفاف است. ابتدا متقاضیان باید ثبت نام اینترنی کنند. در کنکور شرکت کنند و به ترتیب کسب نمرات اخذ شده پذیرش شوند.

اما ماجرا از آنجا دردناک می شود که تمام این مراحل اگر با واقعیت منطبق شوند تقریبا صوری است. تصور کنید چگونه فردی با کسب نمرات منفی آن هم در دروس اصلی به مصاحبه دکتری دعوت شود و سرانجام در بهترین واحد این دانشگاه نیز پذیرفته شود؟ همانطور که در ابتدا ذکر شد؛ نگارنده این سطور، خود از فارغ التحصیلان و مدرسان این دانشگاه است اما باید اعتراف کنم یک فاجعه علمی در حال رخ دادن است. تقریبا همه اعضای هیات علمی این دانشگاه از این وضعیت انتقاد دارند و نسبت به پایین آمدن اعتبار علمی این دانشگاه نگران هستند.

اگر تا قبل از سال ۱۳۹۲ افراد قوی و علاقمند به تحصیلات تکمیلی می توانستند به این دوره راه یابند امروز تقریبا این مسئله از حیض انتفاء ساقط شده است. کافی است یک نهاد نظارتی به نمرات اخذ شده داوطلبان مقاطع ارشد و دکتری در این دو سال توجه کند. کاملا فاصله علمی و تنزل این دانشگاه را حس می کند.

این آش به قدری شور شده که این دانشگاه اخیرا در یک اقدام شوک برانگیز دیگر دوره پژوهش محور این دانشگاه را نیز در مقطع دکتری راه انداخته که ۳ ساله به متقاضیان آن مدرک می دهد. دوره های پژوهش محور در ابتدا عمدتا برای دسته ای از پژوهشگران شاغل در نهادهای علمی کشور تدارک دیده شده بود که صرفا جنبه پژوهشی داشت. به همین دلیل این افراد نمی توانستند در موسسات اموزش عالی تدریس کنند. اما این دانشگاه برای جذب مشتری در این دوره ها اقدام به حذف این شرط نیز نموده و هیچ تفاوتی برای دانشجویان دوره دکتری که ۵ ساله و به شیوه علمی و آموزشی تحصیل نموده اند قائل نیست!! به عبارتی نتیجه این عمل آن است که آنها که زحمت بیشتر علمی کشیده اند باید شهریه بیشتر نیز بدهند!!

نگرانی جدی که در حال پدید آمدن است و محصول آن چند سال دیگر به بار می نشیند کیفیت آموزشی این دانشگاه در چنین شرایطی است. در حال حاضر عمده دانشجویان این دانشگاه در مقاطع ارشد و دکتری را افراد شاغل در دستگاههای دولتی و خصوصی تشکیل می دهند که توان پرداخت شهریه این دانشگاه را دارند. به عبارتی کارگزاران آتی نظام اداری و اجرایی کشور را فارغ التحصیلان بی سوادی تشکیل می دهند که به دلیل نداشتن معیارهای علمی لازم همه چیز را به بازی می گیرند. چون واقعا ادامه تحصیل این افراد با معیارهای فعلی دانشگاه چیزی جزء یک بازی نیست.!

از این رو به دفعات مشاهده شده که فارغ التحصیل دکتری این دانشگاه در کسوت مشاغل بسیار پایین در ادارات به کار گیری می شوند و متاسفانه علت اصلی ان نیز توان پایین علمی این افراد است. تبعات این خروجی نامبارک که البته شامل همه دانشجویان این دانشگاه نمی شود، می تواند در موارد زیر تجلی یابد:

۱- افت و تنزل علمی دانشگاه و بی اعتبار شدن مدرک آن.
۲- لطمه حیثیتی به فارغ التحصیلان ممتاز این دانشگاه که واجد معیارهای لازم و علمی و آکادمیک هستند.
۳- ورود افراد بی سواد به چرخه آموزشی کشور و تنزل نظام و معیارهای آموزشی
۴- به دلیل توان پایین این افراد برای کارهای علمی و آکادمیک؛ ناچار برای اخذ مدرک تحصیلی مجبور به اقدامات خارج از عرف علمی می پردازند.
۵- چون این افراد فاقد معیار علمی لازم برای تحصیل و تدریس هستند در تمام مشاغل آتی که با مسئله علمی و پژوهشی سر و کار دارند، روابط را بر ضوابط علمی ترجیح خواهند داد و محصول کار این افراد از مشروعیت علمی برخوردار نیست.

همانطورکه در ابتدا ذکر شد این نوشته به دنبال نفی خدمات موثر و علمی دانشگاه آزاد اسلامی در سنوات گذشته نیست و قطعا امروز نیز دانشجویان مستعدی در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند. اما با این وجود این مسئله نباید مانع از چشم پوشی بر اقدام دو سال گذشته این دانشگاه شود. امروز زمزمه تفکیکی دانشجویان قبل از ۹۲ و بعد از ۹۲ در میان دانشجویان به راحتی شنیده می شود. اگر روزگاری برخی موسسات در پذیرش فارغ التحصیلان دانشگاهی عبارت " دانشگاه معتبر" را به کار می بردند امروز خود دانشجویان قائل به این تفکیک هستند.

امید است این نوشته بتواند بر تصمیمات سیاستگذاران این دانشگاه در آینده اثرگذار باشد...

الف