راهنمای کتاب/ «حریم»؛ صادق کرمیار؛ نیستان

مرزهای دنيای كوچك ما

مسعود عباس زاده؛ 11 تیرماه 1396

11 تير 1396 ساعت 16:00


 «حریم»
نویسنده: صادق کرمیار
ناشر: نیستان، چاپ اول 1395
190صفحه، 13000 تومان
 
شما می‌توانید کتاب «حریم» را  تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.
 
*****


‹‹صادق كرمیار›› در ششمین رمان خود كوشیده به تصویر کردن مرزها و حریم های شخصیت هایی بپردازد كه در یك بستر پرتنش از یكدیگر فرار می كنند، اما در آخر و در پناه حضرت امام رضا (ع)، به یكدیگر می رسند. پیش از این كرمیار با رمان های ‹‹فریاد در خاكستر››، ‹‹دشت های سوزان››، ‹‹غنیمت›› و ‹‹نامیرا›› به موفقیت های فراوانی دست یافت، خاصه آنکه رمان ‹‹نامیرا››ی او با مضمون ماجراهای بعد از انتخابات سال  1388، مورد توجه مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت، تا آنجا که در جایی فرمودند كه هر كسی بخواهد فتنه سال 1388 را بشناسد، حتماً این رمان را بخواند. این نویسنده همچنین رمان ‹‹وامانده›› را در دست انتشار دارد.

تازه ترین کار منتشر شده کرمیار «حریم» نیز اثری ستایش شده است، مورد تقدیر جایزه ادبی جلال آل احمد قرار گرفته است و از این حیث باید گفت كه مطالعه آن خالی از لطف نیست. كرمیار در رمان «حریم»، مناسبات شخصیت هایی پیش روی خواننده می گذارد كه از یكدیگر فرار می كنند ولی دست آخر، قدرت کشش و جذب امام هشتم (ع)، آن ها را پیرامون خود گرد می آورد و پیش از آن كه آنان سرنوشتی شوم و غیر قابل بازگشت پیدا كرده و یا به سرای دیگر بشتابند، متوجه اعمال و كارهای شان می شوند.

از این حیث باید گفت كه داستان «حریم»، روایت‌گر انسان‌هایی است با زندگی و سرنوشت مشترک، که در دنیای كوچك خود و پیله ای كه پیرامون خویش تنیده اند، باقی نمانده و با واسطه قرار دادن یك شخصیت فرابشری و معصوم، به بصیرت و آگاهی واقعی دست می یابند.

داستان در تهران و مشهد اتفاق می افتد و در این بین، شخصیت ها زنجیروار به یكدیگر متصل شده و در بستری از علت ها و معلول ها قرار می گیرند.

‹‹كرمیار››، همان ابتدای داستان، با تأكید بر واقعی بودن داستان، تلاش می كند خود را راوی داستانی پرجاذبه و پركشش نشان دهد که از توانایی همراه ساختن خوانندگان رمان تا انتها برخوردار است.

شیوه روایی نوین داستان كه بی شباهت به تكنیك و شیوه فاصله گذاری برتولد برشت، نمایشنامه نویس معروف آلمانی نیست؛ برشت كه در آثارش تلاش می كرد داستانی را در بستری از یك نمایشنامه روایت كند، اما فاصله مخاطبان را با رویدادهای دراماتیك و داستانی حفظ كرده و در طول روایت اصلی نمایشنامه خود می كوشید تا به مخاطبش بقبولاند كه نمایشنامه او، تنها یك داستان است و نه واقعیتی كه مخاطبان می پندارند در صحنه وقوع و روی دادن آن قرار گرفته و آن را نگاه می كنند.

دیالكتیك و تضاد جالبی كه «كرمیار» بر خلاف برشت به كار برده، تأكید بر واقعی بودن داستان داشته و در مداخل ورود به فصلی جدید از رمان و ارائه رویدادی برای صحنه پردازی یك واقعه، استفاده از همین تكنیك كافی است تا به خوانندگان داستان «كرمیار»، به صورت غیر مستقیم و ناخوداگاه یادآوری شود كه این فقط یك داستان است و البته به قول «كرمیار»، می تواند اتفاق هم بیفتد.

شخصیت های هم سرنوشت «كرمیار» در داستان «حریم» و در گستره رویدادها و صحنه پردازی های آن، با قرار گرفتن در موقعیت های مختلفی كه رمان نویس برای آنان تدارک دیده، در می یابند كه از دست تقدیر الهی و قضا و قدر نمی توانند بگریزند و سرنوشت و فرجامی كه تلاش می كند آنان را به سمت عاقبت بخیری و نیكبختی پیش ببرد، سایه به سایه، دنبال شان است.
     
دنیای خلق شده در داستان «حریم»، جایی برای مكافات عمل شخصیت های داستان است كه دائم آنان را به سوی نیكو خصالی و معنویت به جای شوربختی و درد و فنا رهنمون می سازد؛ این یادآوری نویسنده كافی است تا خوانندگان داستان را بیش از پیش با معنویت آشتی داده و یا پیوندهای معنوی آنان را مستحكم تر و گسست ناپذیرتر هم نماید.
   
 در طول داستان، شاهد آن هستیم كه شخصیت های رمان، بد عاقبتی ها و بدبختی هایی را به صورت ناخودآگاه و از روی نادانی، به وجود می آورند و با رقم زدن آن ها در دایره سرنوشت خویش، در مسیر سقوط و تباهی قرار می گیرند، اما دست خداوندی كه بالای همه دست هاست، موقعیت اسفبار آنان را به گونه ای دیگر رقم می زند و خوشبختی را برای شان به ارمغان می آورد.
     
دنیا دار مكافات و خانه بازگشت و پژواك عمل و كردار هر انسان و شخصیتی است و در این میان، خوانندگان داستان «حریم» نیز دست به یك همذات پنداری طولانی و پیوسته با شخصیت های داستان زده و هم زمان با خواندن آن، خود را در نزدیك ترین فاصله با شخصیت های رمان، حس می كنند.
     
هیچ راه گریزی از سرنوشت نیكویی كه برای شخصیت های داستان رقم خورده، وجود ندارد؛ حتی وقتی شخصیت های داستان فكر می كنند و می پندارند كه از سرنوشتی محتوم و موقعیتی به ظاهر عذاب آور در حال فرار هستند، در واقع، به موقعیت، فرجام و مكافات دقیق و رقم خورده خویش نزدیك و نزدیك تر می شوند و اشخاص و موقعیت هایی را كه از آن ها فرار كرده اند، در كنار خود می یابند.
     
واقعاً فلسفه وجودی چنین برهان و دلیلی چه می تواند باشد؟ در پاسخ به این پرسش، باید گفت كه شخصیت های رمان «حریم»، به پس زمینه های مذهبی و گرایش های الهی خود اعتقادی راسخ داشته و باور دارند دستی كه بالای همه دست هاست، تلاش می كند آن ها را به این سرنوشت خوب، رهنمون سازد. سرنوشتی كه سایه به سایه و در خواب و بیداری همراه آنهاست و حتی اگر  موقعیتی ناگوار و ناخوشایند برای آنان رقم بخورد و تا سرحد بدشانسی آنان را با خود ببرد، در نهایت باز هم سرنوشت و عاقبت خوبی در انتظار آنهاست و همین امر، باعث تقویت عنصر امید نزد شخصیت های داستان، تكثیر رویدادهای غیر منتظره و پر از تعلیق در داستان و حتی نزد خوانندگان رمان می شود.
      
از نکات برجسته اثر حاضر، نقش پررنگ معنویتی كه مانند  نماد و نشانه ای، پهلو به پهلوی شخصیت های داستان در فراز و فرود رویدادهای حساب شده رمان پیش می رود و جزو ویژگی های اصلی و اساسی «حریم» محسوب می شود كه صادق كرمیار در مقام نویسنده و به صورت غیرمستقیم بر آن صحه می گذارد.
     
صادق كرمیار، در «حریم»، به نقش مطلق و انكارناپذیر معنویت در زندگی آدمی پرداخته است؛ نقشی كه حتی  ناباوران به معنویت نیز نمی توانند منکر آن شوند و چه بسا به صورت ناخودآگاه بارها و بارها آن را تجربه کرده باشند. شخصیت های داستان کار شر یا خیری که مرتکب می شوند، در ادامه رمان و در موقعیت های داستانی بعدی  پاسخ آن را می گیرند و همانند برخی گاه به این شک و تردید دچار می شوند که آیا پاسخ کار خیر آنها با جزایی شر داده نشده است؟ همین شک و تردید جذبه ای را به همراه دارد که به درگیر شدن بیشتر مخاطب با داستان می انجامد چنان که وقتی در ادامه داستان شخصیتی متوجه اشتباه فاحش خود می شوند، خواننده نیز همراه او حسی از آرامش را تجربه می کند. همه این کنش و واکنش های، در چارچوبی منطقی، باورپذیر و براساس پیوندهای علت و معلولی رقم خورده است  كه  صادق كرمیار با مهارت در راستای خلق رمانی تاثیر گذار بهره برده است.

سخن آخر این كه رمان «حریم»، چنان که خود نویسنده نیز تاکید داشته رمانی است در ژانر اجتماعی که با رویكردی دینی نوشته شده است و مرز بین شرك و ایمان را در ضخامتی باریك تر از مو پیش روی خوانندگانش ترسیم می كند.
 


کد مطلب: 481264

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdccesq002bq4i8.ala2.html?481264

الف
  http://alef.ir