الف - تلاش طرف غربی مذاکرات هسته ای برای بازدید از مراکز نظامی

تلاش طرف غربی مذاکرات هسته ای برای بازدید از مراکز نظامی

بخشی از مفاد بیانیه لوزان که ۱۳ فروردین قرائت شد شامل پذیرش داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران است و در این زمینه بعد از انتشار بیانیه جدلهای فراوانی پیرامون پذیرفتن این پروتکل و تعاریف آن به وجود آمد. از سویی نمایندگان مجلس از مسیر دشوار پذیرش این پروتکل در خانه ملت خبر می دهند و از دیگرسو کشورهای غربی همراه با ارائه فکت شیت های جنجالی بحث نظارت بر سایتها و مراکز نظامی ایران را در قالب پروتکل الحاقی مطرح می کنند و این در حالی است که کارشناسان معتقدند برداشت موسع از پروتکل توسط کشورهای مسلط بر آژانس جنبه سیاسی دارد.

در همین خصوص حشمت الله فلاحت پیشه استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی در گفتگویی با الف معتقد است: قدرت کشورهای عضو در زمینه پذیرش منویات آژانس بین المللی هسته ای بسیار تاثیر گذار است و کشورهای باشگاه اتمی جهان با توجه به میزان قدرت و چانه زنی کشورهای عضو ممکن است تعهداتی فراتر از پروتکل الحاقی را لحاظ نمایند؛ چرا که ماهیت پروتکل الحاقی نسبت به معاهده ان پی تی سیاسی تر است و عامل قدرت و مذاکره در آن پر رنگتر.

این کارشناس مسائل بین المللی گفت: برمبنای مفاد ان پی تی کشورها به صورت اظهار نامه ای، پادمان بازرسی خود را اجرا میکنند به صورتی که این پادمان به عنوان قرار دادی اجرایی بین آژانس هسته ای و کشورهای عضو آژانس بسته میشود که در قالب آن کشورها روند پیشرفت برنامه هسته ای خود را شامل امکانات،تولیدات،خریدها و قراردادها به صورت اظهار نامه ای بیان می کنند و آژانس برای راستی آزمایی در این باره تحقیق می کند.

وی ادامه داد: اما مشخصا از سال ۱۹۹۳ میلادی بر سر تردید نسبت به برنامه های هسته ای برخی از کشورها مثل عراق و کره شمالی، موضوع پروتکل الحاقی به میان آمد و در سال ۱۹۹۳ پروتکل تصویب شد و چون دوسال برای اجرای آن مهلت تعیین شد عنوان آن پروتکل ۹۳+۲ شد که در این پروتکل بازرسیهای اضافه بر اظهار نامه در نظر گرفته شده بود یعنی در جاهایی که آژانس در مسائل هسته ای اعلام کند لازم به بازرسیهای سر زده است می تواند بدون اطلاع این بازرسی ها را انجام دهد.

وی با بیان اینکه تا به حال بیش از ۱۳۰ کشور این پروتکل را پذیرفته اند، اظهار کرد: آمریکا نیز با پذیرش این پروتکل معمولا با چالشهای جدی با آژانس در زمینه تفسیرهای موسع از مفاد پروتکل مواجه است چنانچه آمریکا معتقد است که آژانس در پاره ای از موارد بیش از مفاد آیین نامه ای آن از این کشور درخواست دارد اما از اساس باید گفت که پروتکل الحاقی اجازه بازرسی های اضافه بر سازمان را به آژانس نخواهد داد که در امور نظامی و داخلی کشورها به نام نظارت بر امور هسته ای مداخله و نظارت کند اما واقعیتی که وجود دارد بر حسب جایگاه و میزان قدرت کشورها، آژانس و کشورهایی که پروندهای آژانس را سیاسی میکنند سعی خواهند داشت برداشتهای موسعی را بر توافقات تحمیل کنند و این موضوعی است که ایران باید نگران آن باشد به دلیل آنکه جمهوری اسلامی ایران با رقبای بسیار جدی مواجه است که به چیزی غیر از شمول دادن بازرسی ها به حوزهای نظامی و دفاعی ایران راضی نمی شوند و تمامی نگرانی ها در این زمینه واقع گرایانه است.

فلاحت پیشه با تاکید برعامل قدرت در تعیین کنندگی این برداشتها و توقعاتِ آژانس ازکشورهای عضو، تصریح کرد: همان طوری که ایالات متحده از عامل قدرت خود استفاده کرده و رابطه ای مبتی بر چالش را با آژانس شکل می دهند واجازه بازرسی های حوزه نظامی را نمی دهند ایران هم باید برخوردی اقتدار آمیز از خود نشان داده و از هرگونه سوء برداشت و توقع خارج از ضوابط در قبال خود جلوگیری کند چرا که ماهیت پروتکل الحاقی نسبت به معاهده ان پی تی سیاسی تر است و عامل قدرت و مذاکره در آن پر رنگتر.

این کارشناس مسائل بین المللی درخصوص پذیرش داوطلبانه پروتکل الحاقی درحاشیه بیانیه لوزان اظهار کرد: به اعتقاد بنده جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهد داد تا آژانس به هر عنوانی بتواند بازرسی های نظامی از ایران داشته باشد و شاید صرفا در مواردی مثل پارچین که قبلا مد نظر قرار گرفته و مذاکراتی نیز انجام شده در حوزه ای که به حریمهای نظامی آسیب وارد نشود ممکن است بازرسی ها صورت بگیرد.

فلاحت پیشه با تاکید مجدد بر تاثیر گذاری قدرت و توان مذاکره در زمینه پذیرش موضوعات آژانس گفت: اگر توافقی بین ایران و ۵+۱ صورت بگیرد مسیر آنسکامیزه کردن پرونده ایران یعنی بازرسی های دارای ضمانت اجرا از سوی شورای امنیت منتفی خواهد شد و دیگر آژانس نمی تواند با حکم شورای امنیت بازرسی های فراگیر را انجام دهد.

این کارشناس مسائل بین المللی درخصوص راهکار جلوگیری از برداشتهای موسع از مفاد توافقنامه احتمالی ایران و ۵+۱ گفت: ملاحظه که در فکت شیت موگرینی و ظریف بود می بایست در بیانیه توافق احتمالی بین ایران و ۵+۱ در مورد فکت شیت آمریکایی نیز صورت پذیرد چون آمریکایی ها در این توافق تنها بازیگری هستند که برای توافق هسته ای خود مخاطبینی خارج از ۵+۱ دارند چه لابیهای درون آمریکا وچه لابیهای عرب منطقه و چه صهیونیستها فلدا فکت شیتی که آمریکا منتشر میکند بخشی روی سخنش با مخاطبان داخلی است و بخشی با مخاطبان خارجی.

فلاحت پیشه در پایان گفت: به منظور جلوگیری از جنگ فکت شیتها باید یک پروتکل الحاقی یا یک ضمیمه ای تحت عنوان دیپلماسی عمومی منتشر شود و اعلام کند که کشورها فکت شیت ارائه نکنندو یک نفر به نمایندگی از ۵+۱ و ایران بیانیه را اعلام کند و در بیانیه هم اعلام شود که این بیانیه نهایی است و هیچ فکت شیتی نمی تواند آن را نقض کند و این کاری است که اگر نشود بازهم ممکن است جنگ فکت شیت ها را شاهد باشیم.

محمد اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز درخصوص تعاریف احتمالیِ موسع از پروتکل الحاقی در گفتگو با الف معتقد است: اگر خود آنها بخواهند تفسیر کنند ممکن است که با تعاریف خود بتوانند مسائل غیر هسسته ای را در بحث نظارتهای آژانس بگنجانند اما اگر بر طبق پروتکل الحاقی و چارچوبه آن عمل کنند در این پروتکل همه مباحث و قوانین مشخص است و آنها نمی توانند فضایی غیر از مرکز هسته ای را نظارت کنند.

عضو کمیسیون امنیت ملی در خصوص سازوکار جلوگیری از برداشت موسع از پروتکل الحاقی خاطرنشان کرد: در وهله نخست نمایندگان در مجلس و نیروهای مسلح چنین اجازه ای را نخواهند داد و از سویی تیم مذاکره کننده نسبت به این مسئله مطمئنا حساسیت نشان می دهد و در مذاکرات اجازه چنین برداشتی را نخواهند داد و در صورتی که حتی این موضوع به تیم مذاکره کنند تحمیل شود مجددا مجلس جلوی آنرا با توجه به مسئولیتی که دارد خواهد گرفت.

کوثری در زمینه بازرسیهای آژانس از سایت پارچین و ادعاهای احتمالی در این زمینه تصریح کرد: موضوع پارچین با هماهنگی کامل دستگاه های کشوری و لشگری ایران بوده و به صورتی نبوده که خود آژانس تصمیم به چنین کاری گرفته باشد و به هیچ عنوان به تیم مذاکره کننده اجازه داده نخواهد شد که در زمینه های مشابه بخواهد با غرب در خصوص مسائل نظامی ایران گفتگو کند تیم مذاکره کننده هم باید با هوشمندی این موضوع را مد نظر داشته باشد که چنین چیزی را نیروهای مسلح،مجلس و حتی بالاتر رهبری اجازه نخواهند داد.

وی خاطر نشان کرد: در مدت همکاری ما با آژانس چنین خواسته ای را این سازمان بین المللی به هیج وجه نتوانسته اعمال کند زیرا ایران زیر بار هیچ کدام از خواسته های نامشروع آژانس نخواهدرفت و آنها این موضوع را خوب می دانند.