واقعـه تلخ فرودگاه جده و آزار دو نوجوان زائـر ایرانی، اوج اهانت ها و تحقیـرهای ریـز و درشت باصطـلاح "خادمیــن حـرمین شریفیـن" را بنمایش گذاشت و افـکار عمومـی ایران را بشدّت منزجرکرده که بر اساس نظر سنجی ها ، بیش از ۹۵% جامعه کشور، خواستار واکنش شدید وقطع سفر مستحّبی حج عمـره شده اند.اصولآ درک درست از ریشه اصلی این رفتارها از سوی عربها با ما ایرانیان، کار دشواری نیست.بهانه گیریهای گاه و بیگاه، رفتار و شیوه روبروشدن با زائران ایرانی "دم خروس" سیاسی کاری بد جـوری توی ذوق میزند. حتی اگربه "بهانه فنـّی" و کهنگـی هواپیمای زائران ایرانی را از جده باز گردانند.هواپیمائی که بگفته مقامات کشورمان، بارها در آن کشور بزمین نشسته بود.

نگاهی گذرا به رفتار نامناسب ماموران آل سعود با ایرانیان، یک سیر صعودی - هم کمّی و هم کیفی- را نشان میدهد.اصولآ بر اساس عرف بین الملل، هر کشور میزبان که با صدور ویزا اجازه ورود صادر میکند ، تامین امنیت، حفظ شخصیت و حمایت حقوقی مسافر را متعهـد میشود. به دلایل متعددی زائران ایرانی بایستی بیش از دیگر کشورها از برخورد پسندیده ماموران عربستانی بهره مند باشند(*) . درک درست از این مسئله نکته اصلی این ماجراست. سیر تاریخی رفتار عربستان سعودی با زائران ایران تا اوائل قرن بیستم متاثر از بافت جمعیتی قبیله ای و بدوی و ژئو پولیتیکی آن کشورو وابستگی اقتصادی به درآمد زائران حج ، سیاستی منفعلانه بود. اما بعد از ظهور نفت بعنوان ماده اصلی تامین انرژی جهان و منابع سرشار، استخراج بی حساب و کتاب و در آمد سرسام آورآن کشوراز رشد روزافزون بهای نفت ، عربستان را به کشوری ثروتمند و بزرگترین تولید کننده انرژی جهان تبدیل کرد وسپس سودای رهبری جهان عرب بویژه بعد از عبد الناصر ، وابستگی اقتصادی ان کشور به زائران حج را کمرنگ نمود ومبانی اعتقادی وهابیت و برخورد بعضآ کینه توزانه آنها با شیعیان و ایرانیان بعنوان بزرگترین جمعیت شیعه مذهب جهان اسلام در نحوه میزبانی زائران خانه خدا، اثرگذار شد. اظهار نظر گاه و بیگاه علمای وهابی در مورد شیعه و شیعیان ، شگفت آور مینماید.

چه باید کرد؟

ماجرای تیراندازی پلیس عربستان سعودی به زائران ایرانی در تجمع برائت از مشرکین در سال شصت وشش ،نوعی اتمام حجت در نحوه برخورد آنها با زائران ایرانی است. آن تیراندازی و کشتار زائران خانه خدا، نشان داد که حریم امن الهـی و حرمین قدسی مکه و مدینه و ماه حرام ذی الحجّـه نیز مانع اجرای سیاستهایشان نیست .اهانت، تحقیر ، آزارهای ریز و درشت و... تنها برای ایرانیها رشدی صعودی را نشان میدهد تا بالاخره در هشتم فروردینماه امسال اوج خباثت و این کینه توزی را بنمایش گذاشتند.اقدامی که درهیچ کشور غیر مسلمان دیگر هم رخ نمیدهد. اقدامی که ماهیتآ متفاوت با تمام آن اذیت و آزارهایی است که تاکنون دیده ایم. اقدامی که شخصیت و هوّیت و ملیت و مبانی اعتقادی ما را نشانه رفته است.بدون تعارف یکی از علل سیر صعودی رفتارهای دولت عربستان سعودی را باید تا حدود زیادی ناشی از تسامح و تساهل درواکنشهای بجا و شایسته دستگاه دیپلماسی کشورمان دانست.در مواردی که افکار عمومی خشمگین از نحوه رفتار پلیس و ماموران آل سعود واکنش درخوری را خواستار شدند، نهایتآ با اعتراض دیپلماتیک و احضار مقامات درجه دوم و سوم سفارت سعودی مسئله به محاق میرفت.حتی در این چند روز که کارشکنی آل سعود و برگرداندن هواپیماهای ایران، یکی پس از دیگری،به اوج خود رسیده ، هنوز سازمان حج و زیارت اقدام به اعزام زائر می کند. اقدامی سخت سئوال برانگیز که هویت و شخصیت ملی ایران را بازیچه دست ماموران ال سعود می کنند. اگر خود با خود چنین نکرده ایم ، پس چه کرده ایم؟ ماجرای فرودگاه جّـده امـا حکایت دیگری است. با احضار و اعزام مامور واعتراض و نامه،غرور تحقیر شده ملی و اسلامی ملت التیام نمی یابد. باید اقدامی شایسته دیگری و طرحی نو در انداخت. بعید بنظر میرسد که همان مبانی اعتقادی که فضیلتی خاّص برای سفر مستحّب حج قائل است ، پیروانش را برای همین فضیلت مجاز به پذیرش تحقیر و اهانت بداند.و نیز بعید است که مراجع عالیقدر عظام و علمای بزرگوار اعلام، برای انجام یک امر مستحب به چنین خفتی برای مردم رضا دهند . لذا بایکوت سفرهای مستحب حج (عمره) و پیگیری مسئله در دادگاههای داخل عربستان سعودی ( اگر چه امید به واکنش مناسب از سوی دستگاه قضاءعربستان امیدی عبث است) و رجوع به نهادهای حقوقی بین المللی ابتدائی ترین واکنشی است که باید از سوی دستگاه دیپلماسی کشور صورت گیرد. از سوی دیگر، اماکن مقدس مذهبی پایه واقع در شهرهای مکـه و مدینه نباید در حوزه حاکمیت دولتی باشد که از این اماکن بعنوان یک ابزار سیاسی استفاده میکند. رجوع مسئله به سازمان کنفرانس اسلامی و طرح این قانون که چنین اماکنی باید از سوی مجموعه ای از کشورهای اسلامی و خارج از شمول قانونی دولت عربستان سعودی اداره شود، واکنش مناسبی است که باید صورت گیرد. شعار دادن و دست روی دست گذاشتن و بقول معاون حقوقی وزارت خارجه احساسی عمل نکردن و.. نتیجه ای جز ادامه همین روند تلخ را نخواهد داشت. طرحی نو دراندازید.

(*) - پـی نوشت:

۱ - ایران تنها کشور مسلمان و شیعه جهان است که در تمام ایام سال و ایام حج تعداد قابل توجهی زائر اعزام میکند که ضمن ارز آوری کلان،مبالغ قابل توجهی نیزصرف خرید سوغاتی میکنند.

۲ – حضور تعداد بالای زائراز بزرگترین کشور شیعه جهان، نوعی مشروعیت به باصطلاح خادمین حرمین شریفین میبخشد. تحریم سفر مستحب حج از سوی ایران به این هویت و مشروعیت خدشه وارد میکند که بعید بنظر میرسد خوشایند مقامات آل سعود باشد.

۳ – خدمات ارائه شده از سوی کشور میزبان نزدیک به صفر بوده و دولت ایران برای زّوارخود مراکز خدماتی و درمانی و بهداشتی تاسیس و به زائران دیگر کشورها هم خدمت رسانی میکند.

الف