پس از انتشار خبر اجرایی شدن برجام و رفع تحریم‌ها خیلی‌ها امید به معجزه برجام در اقتصاد و بازار سرمایه کشور داشتند، تا جایی که برخی کارشناسان روزهای خوش و با ثباتی را برای بورس 95 پیش‌بینی کردند، برخی بورس را گزینه اصلی جذب نقدینگی در سال ۹۵ معرفی کردند و برخی دیگر هم گفتند بورس ۹۵ را فرصت مغتنمی برای جبران ضرر و زیان دوساله سهامداران می‌دانند.

باوجوداین اما روزهای خوش بورس در دوران پسابرجام دوام چندانی نداشت و با شروع معاملات در سال 95 رفته‌رفته شاخص بورس و رشد سهام شرکت‌ها در تالار شیشه‌ای از نفس افتاد و تا پایان سال نیز روند رکودی بازار سهام ادامه داشت.

بر این اساس شاید بتوان عمده دلیل ناخوش‌احوالی بورس در سال 95 موضوعاتی چون تداوم رکود اقتصادی، عدم پایبندی و بدعهدی طرف مقابل به اجرای برجام، مواضع رئیس‌جمهور جدید آمریکا در قبال ایران و برجام، الزام بانک‌ها به استانداردسازی گزارش‌های مالی و تبعات منفی ناشی از توقف طولانی‌مدت و افت شدید ارزش سهام آن‌ها در بورس پس از بازگشایی و نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهور ایران عنوان کرد.

ازاین‌رو نگاهی به غیبت طولانی‌مدت بانک‌ها به‌عنوان یک مؤلفه منفی اثرگذار بر معاملات بورس در سال 95 نشان می‌دهد دوره زمانی اردیبهشت تا انتهای تیرماه هرسال، فصل برگزاری مجامع شرکت‌هاست و ازاین‌جهت شرکت‌هایی که سال مالی منتهی به 29 اسفندماه دارند، در این دوره زمانی نمادشان در بازار سرمایه متوقف می‌شود تا مجامع خود را برگزار کنند.

به همین دلیل به‌طور سنتی، بانک‌ها در انتهای تیرماه امسال در حالی به مجمع ‌رفتند که بانک مرکزی با صورت‌های مالی آن‌ها موافق نکرد و علت آن نیز اختلاف‌نظر بانک مرکزی و سازمان حسابرسی درباره انجام عملیات حسابرسی بانک‌ها بر اساس استاندارد جدید «IFRS» اعلام شد و توقفشان به این بهانه به درازا کشید و بازگشایی‌شان هم موجب افت بازار سرمایه شد.

با گذر از این مؤلفه مهم و اثرگذار بر بازار سهام در سالی که گذشت، باید گفت بورس اوراق بهادار در حالی معاملات خود را سال 96 آغاز خواهد کرد که جدای از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهور و ابهامات آن برای بازار سهام، ادامه رکود اقتصادی کماکان موضوعی مهم برای معامله گران است که بیش از هر مؤلفه دیگر می‌تواند بر بورس و صنایع بورسی و شرکت‌ها اثرگذار باشد.

از نگاهی دیگر اقتصاد کشور سال‌هاست که گِره محکمی با نفت خورده است، تا جایی که می‌توان از طلای سیاه به‌عنوان نخ تسبیح اقتصاد یادکرد که درآمدهای کشور ارتباط تنگاتنگی باقیمت جهانی آن دارد و بر این اساس با هر افت‌وخیزی نه‌تنها درآمدها بلکه کلیت اقتصاد کشور به‌ویژه در موضوعاتی همچون پروژه‌های عمرانی و زیربنایی تحت تأثیر قرار می‌گیرد که موجب می‌شود دود نفت ارزان‌قیمت به چشم صنایع و بنگاه‌های تولیدی و به طبع آن بازار سرمایه و معامله گران برود.

البته خوشبختانه در حال حاضر شرایط جهانی نفت به وضعیت پایدار و متعادلی نسبت به دو سال گذشته رسیده است و کارشناسان حوزه نفت نیز چشم‌انداز به نسبت روشن و مثبتی را برای آن در ماه‌های پیش رو ترسیم می‌کنند. بعلاوه این‌که با برداشته شدن بخشی از تحریم‌ها، توان صادراتی نفت ایران نیز افزایش‌یافته است که این موضوع می‌تواند خبر خوبی برای افزایش هرچند محدود درآمدهای دولت باشد و بورس 96 هم می‌تواند از این موضوع بهره‌مند شود.

همچنین باید این نکته را یادآور شد که بهبود قیمت جهانی نفت در کوتاه‌مدت برای اقتصاد کشور لازم و خبری خوب و مسرت‌بخش است و در بلندمدت نیز باید اقداماتی اعمال شود تا وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی کمرنگ و کمرنگ‌تر شود تا از تکانه‌های کاهش قیمت آن در اقتصاد و حوزه‌های مختلف بخصوص بازار سرمایه در امان باشیم.

از سوی دیگر یکی از دستاوردهای دوران پساتحریم و رفع تحریم‌ها ورود سرمایه خارجی به کشور است که ارز چند نرخی می‌تواند به‌عنوان مانعی بر سر راه آن برشمرده شود؛ چراکه این اتفاق می‌تواند موجب سردرگمی سرمایه‌گذاران و مدیران بنگاه‌های واردات و صادرات محور به‌ویژه شرکت‌هایی شود که مواد اولیه خود را از خارج کشور تأمین می‌کنند که باید اقدام مؤثری در این زمینه صورت گیرد تا بورس 96 از این منظر نیز اثرپذیری مثبت داشته باشد.

همچنین ورود سرمایه‌گذاری خارجی به اقتصاد کشور علاوه بر ارز چند نرخی مشکلات دیگری همچون موانع قانونی، ساختارهای نامتعارف و الزامات پیچیده در خصوص ضمانت‌ها به‌ویژه در حوزه صکوک و بانک، مسائل مربوط به انتقال وجوه به داخل و خارج کشور، مشکلات گرفتن کد اقتصادی و ایجاد امکان احراز هویت در دفاتر اسناد رسمی کشور مبدأ و سفارتخانه‌ها، نوسانات ارز، آشنایی و تسلط به زبان‌های روز دنیا، کوچک بودن اندازه اقتصاد، فقدان استانداردهای بین‌المللی و سهم بالای دولت از اقتصاد را پیش روی خود دارد که در حوزه بازار سرمایه باید با این موارد موضوعاتی چون محدودیت‌های معاملاتی مانند حجم مبنا و دامنه نوسان، میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها، مشکلات مربوط به توزیع سود تقسیمی، نداشتن ترجمان بین‌المللی از صورت‌های مالی و اطلاعات شرکت‌ها و مواردی بیشمار ازاین‌دست را اضافه کرد که بدون رفع این مشکل‌ها و موانع بورس 96 برای رونق و رشد چیزی کم خواهد داشت.

افزون بر این، یکی از معماهای کنونی اقتصاد و بازار سهام، ابهامات و موانع موجود بر سر راه صنایع و بنگاه‌ها ازجمله صنایع پالایشگاهی و سنگ‌آهنی است که از زمستان سال 92 با تغییر در نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و نرخ بهره مالکانه سنگ آهنی‌ها کلید خورده و تا به امروز ادامه دارد و بر این اساس دولتی‌ها باید هر چه زودتر تکلیف صنایع مختلف را با تصمیم‌گیری در خصوص این موضوعات مشخص کند تا دستکم بورس 96 از این رهگذر آسودگی خیال را تجربه کند.

درمجموع باید گفت علاوه بر موارد یادشده مواردی همچون نبود تحلیل و غالب بودن جو روانی و هیجان بر تصمیم‌گیری معامله گران را باید به مشکلات فراروی بورس 96 همانند سال‌های گذشته اضافه کرد که رفع آن‌ها در کنار حل مشکلات گوناگونی چون تعیین دستوری قیمت‌ها، کاهش نرخ بهره، افزایش بهای تمام‌شده کالاهای تولیدی و خدمات ارائه‌شده، محدودیت نقدینگی در بخش‌های متعدد واحدهای تولیدی و صنعتی، تأثیرات نامطلوب تحریم‌ها، قدیمی بودن تکنولوژی و مستهلک بودن دستگاه‌ها، ضعف‌های مدیریتی می‌تواند به بازگشت رونق دوباره به اقتصاد و بورس کشور در سال آینده کمک کند.

الف