الف - آیا اوپک باید به تنهایی بار مقابله با رکود جهانی را بکشد؟

آیا اوپک باید به تنهایی بار مقابله با رکود جهانی را بکشد؟

دیروز‍، چهارشنبه 17 دسامبر‍، اجلاس فوق العاده اوپک در الجزایر تصمیم گرفت تولید خویش را 2.2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. این تصمیم پس از آن گرفته شد که تصمیم قبلی مبنی بر کاهش 1.5 میلیون بشکه‏ای نتوانست از سقوط قیمت نفت خام بازدارد. تصمیم دیروز از آن جهت ضروری بود که با کاهش عرضه بتواند قیمت معقول را برای نفت خام اوپک نتیجه دهد. این قیمت را اوپک 75 – 80 دلار برای هر بشکه می داند.
در تیر ماه گذشته (جولای 2008) سبد نفتی اوپک 131.22 دلار را تجربه کرد ولی از آن پس قیمت‏ها شروع به کاهش کرد. بطوریکه دیروز به 40.95 دلار در هر بشکه رسید. حتی دوهفته پیش قیمت 36.67 را نیز شاهد بودیم. یعنی طی کمتر از 6 ماه قیمت به کمتر از یک چهارم سقوط کرد. روند قيمت ماهانه سبد نفتي اوپك، نوامبر 2007 – دسامبر 2008

ماخذ: http://www.opec.org/basket/dnc-317rdhxf.png?633651921048125000
در حالیکه اوپک مسئول حفظ ثبات بازار و تضمین عرضه منظم شناخته می‏شود، قهرا نمی‏تواند تحت هر شرایطی چنین مسئولیتی را ایفا کند. وقتی اوپک برای ایفای چنین هدفی در میان مدت فقط برای اکتشاف و تولید باید 120 میلیارد دلار سرمایه گزاری کند،‌(سایت اوپک) نمی توان از اوپک انتظار داشت که هر قیمتی را تحمل کند.
کشورهای صنعتی مدعی اند که اقدام اوپک باعث تشدید رکود غرب و جهان می شود و کشورهای اوپک برای آنکه مقابله با رکود را ممکن سازند نباید باعث افزایش قیمت شوند. روشن است که قیمت‏های پایین انرژی نمی تواند یکی از عوامل رونق باشد. و بالعکس قیمت های فزاینده در شرایط رکودی می‏تواند رکود را تشدید کند. ولی حقیقت این است که قیمتی که در رکود یا رونق موثر است قیمت مصرف کننده در کشور‏های وارد کننده نفت است نه قیمت نفت خام صادراتی. نگاهی به نمودار زیر نشان می‏دهد که قیمت یک لیتر فراورده بسیار بیشتر از بهایی است که واردکنندگان برای نفت خام می‏پردازند. مشاهده می‏کنید که قیمت‏های متفاوت فروش در هفت کشور صنعتی وجود دارد ولی نه بخاطر تفاوت قیمت نفت خام وارداتی، بلکه به دلیل نرخ‏های مالیاتی متفاوت اعمال شده. ملاحظه می شود که مالیاتی که کشورهای مذکور از یک لیتر فراورده می‏گیرند از 21 درصد قیمت فروش در آمریکا، تا 61 درصد آن در انگلستان متفاوت است. یعنی دولت انگلستان 1.6 برابر آنچه کشورهای صادرکننده اوپک از هر لیتر فراورده مصرفی در آنجا بدست می آورند‍، درآمدهای مالیاتی کسب می کند. سهم ماليات كشورهاي صنعتي در قيمت فروش يك ليتر فرآورده

ماخذ: http://www.opec.org/home/PowerPoint/Taxation/images/Slide14.gif
توضيح: قسمت آبي ارزش نفت خام، طلايي، هزينه پالايش و فروش و سود پالايشگاه وفروشندگان و قرمز، ماليات دولت

نگاه به نمودارهای زیر گویای آن است که مجموع درآمد مالیاتی هفت کشور صنعتی طی سال‏های 2003 – 2007 از نفت بیش از کل درآمد صادراتی کشورهای عضو اوپک است: 3585 میلیازد دلار در برابر 2508 میلیارد دلار. در واقع کشورهای عضو اوپک بطور متوسط سالانه 508 میلیارد دلار درآمد ناخالص دارند (هزینه های اکتشاف، تولید و انتقال باید از آن کم شود) ولی دولت های کشورهای مصرف کننده سالانه 517 میلیارد دلار درآمد خالص مالیاتی از فروش نفت وارداتی از اوپک به چنگ می آورند. درآمد مالياتي 7 كشور صنعتي از فروش فرآورده‌هاي نفتي در مقايسه با درآمد كل كشورهاي عضو اوپك از صادرات نفت خام طي 2003-2007

ماخذ: http://www.opec.org/library/Special%20Publications/pdf/WGW2008.pdf
متوسط درآمد مالياتي سالانه 7 كشور صنعتي از فروش فرآورده‌هاي نفتي در مقايسه با متوسط درآمد سالانه كل كشورهاي عضو اوپك از صادرات نفت خام طي 2003-2007

ماخذ: http://www.opec.org/library/Special%20Publications/pdf/WGW2008.pdf
اگر کشورهای صنعتی بخواهند با رکودشان مقابله کنند می‏توانند از مالیاتشان بر انرژی بکاهند، نه آنکه از اوپک انتظار داشته باشند بار مقابله با رکود را به تنهایی به دوش بکشد. قابل ذکر است که قیمت‏های هدف اوپک، 75 ـ 80 دلار در هر بشکه، به قیمت ثابت 2007 تقریباَ نصف قیمت سال‏های 1979 ـ 1980 است که انقلاب اسلامی ایران بهای نفت خام را افزایش داد.
اوپک باید با اتحاد و هماهنگی و همکاری کشورهای غیر عضو صادر کننده مانند روسیه در مقابل این توقع سلطه گرایانه بایستد. خوشبختانه سه‌‌چهار کشور غیرعضو اوپک نیز با تصمیم دیروز اوپک هماهنگ هستند.