الف - زمانی برای انتشار فکت شیت ایرانی

از زمان قرائت تفاهم نامه لوزان بخش اعظمی از ادبیات سیاسی کشور با دو کلمه فکت شیت یا همان گزاره برگ فارسی، پرشده است. زمانی باید توضیح داده می‌شد که فکت شیت چیست؛ بعدتر بحث این شد که چرا متن انگلیسی فک شیت که از سمت طرف غربی صادر شده با متن طرف ایرانی متفاوت است و بعد از آن تازه متوجه شدیم که طرف ایرانی اصلاً فک شیتی ارائه نداده است!

چند روز بعد از اینکه مذاکره کنندگان هسته ای از لوزان برگشتند، بین آن‌ها و مجلسی‌ها با حضور نمایندگان رسانه‌ها جلسه ای برگزار شد. جدای از آنچه در آن جلسه گذشت از قول یکی از نمایندگان نقل شد که ظریف در آن جلسه گفته از رهبری دستور مستقیم مبنی بر انتشار فک شیت ایرانی را دریافت کرده و به زودی آن را منتشر خواهد کرد. خبری که اگرچه رسانه ای نشد؛ اما هیچگاه از طرف مذاکره کنندکان تکذیب نشد و موضع گیری‌های بعدیشان هم نشان از صحت موضوع داد.

چند روز بعد از این جلسه و بعد از حدود یک هفته انتظار برای شنیدن نظر رهبری درباره آنچه در لوزان گذشت، رهبر انقلاب در سخنرانی خود گفتند: «من به خود مسئولین هم این را گفته‌ام همین چند روز؛ مسئولین باید بیایند مردم را و بخصوص نخبگان را از جزئیّات و واقعیّات مطّلع کنند؛ ما چیز محرمانه نداریم، چیز مخفی نداریم. این مصداق همدلی با مردم است؛ همدلی و هم‌زبانی که ما گفته‌ایم»

بعد از این، مطالبه عموم صاحبنظران سیاسی و مردم برای ارائه فکت شیت ایرانی دو چندان شد. خصوصاً که روایت‌هایی متضاد با بیانیه‌ی مشترک، از سوی غربی‌ها به گوش می‌رسید. حتی موافقان مذاکرات لوزان هم برای اثبات موافقت خود به ارائه فکت شیت ایرانی نیاز داشتند؛ اما آنچه اتفاق افتاده است قرائت بیانیه «مشترک» لوزان است با ادعاهایی تحت عنوان فکت شیت از سمت غربی‌ها و عدم ارائه نمونه ایرانی آن بعد از گذشت ۱۸ روز.

آنچه در این متن می‌آید به هیچ عنوان زیرسوال بردن کار مذاکره کنندگان در لوزان نیست، کما اینکه به گفته خود رهبر انقلاب توافقی صورت نگرفته که با آن موافق یا مخالف باشیم. صرف نظر از موافقت یا مخالفت هم زحمات تیم هسته ای مان را زیر سؤال نمی‌بریم؛ اما اگر بیانیه لوزان قرار است به عنوان محک و معیاری برای نوشتن توافق اصلی در تیرماه باشد لزوم در دسترس بودن روایت ایرانی از آن درکنار ضد و نقیض گویی های طرف غربی امری عقلی به نظر می‌رسد.

اما واکنش‌های بعدی مذاکره کنندگان ایرانی به درخواست ارائه فکت شیت چندان روشن نبود. ظریف در مصاحبه با یکی از رسانه‌ها آنچه را که در تلویزیون درباره لوزان توضیح داده بود، به جای فکت شیت کافی خواند و گفت: «من به شما اطمینان می‌دهم که هر وقت ما به یک متن برسیم، متنی که مورد توافق باشد، عین متن را منتشر خواهیم کرد.» که این حرف به صراحت مفهوم «بیانیه مشترک» را که در ابتدا به مذاکرات لوزان نسبت داده شد، زیرسوال می‌برد.

از طرف دیگر در حالی که طرف غربی با استناد به مدارکی که تمام رسانه‌ها منتشر کرده‌اند، برخلاف خط قرمز ایران و مذاکره کنندگان ایرانی صحبت می‌کند. علی اکبرصالحی، سخنان خود، ظریف و عراقچی را فکت شیت ایرانی می‌نامد؛ یعنی صحبت‌های شفاهی داخلی در برابر یک متن مکتوب قابل استناد بین المللی.

اما صالحی در مصاحبه‌های آتی خود از تهیه فکت شیت ایرانی خبر می‌دهد و می‌گوید: «سازمان انرژی اتمی و وزارت امورخارجه فکت شیت ایران را تهیه کرده‌اند و هم اکنون در دست وزیر امور خارجه است و در صورت صلاحدید منتشر می‌شود.»

و در همان حال رئیس جمهور نیز در جمع مردم گیلان می‌گوید که به علت پیچیده بودن تاکتیک‌های مذاکره و روش‌ها و مسائل و به دلیل اینکه هنوز به پایان کار نرسیده‌ایم همه قسمت‌های مذاکره را نمی‌توان بیان کرد.

و این دور باطل برای ارائه فکت شیت ایرانی تا آغازین روزهای اردیبهشت همچنان ادامه دارد.

یکبار دیگر لازم به یادآوری است که متن پیشرو درباره نتایج مثبت یا منفی مذاکره لوزان صحبت نمی‌کند؛ بلکه حرف اصلی این است که اگر قرار است هر طرف روایت خود را از یک مذاکره بیان کند و طرف دیگر مدعی شود که این کار برای راضی نگه داشتن افکار عمومی داخلی صورت می‌گیرد، پس ماهیت بیانیه «مشترک» چه می‌شود؟

نقطه عطف ماجرا جایی است که هم رهبری و هم وزیرامورخارجه در سخنانشان تاکید می‌کنند که طرف آمریکایی قبل از قرائت بیانیه لوزان متن فکت شیت را آماده کرده است و اینجا جایی است که باید به تجربه سالیان طولانی مردم ایران درباره آمریکا و بی اعتمادی نسبت به دولتمردان این کشور رجوع کرد.

بیانیه لوزان، خوب یا بد باید برای همگان به روشنی قابل فهم باشد. قسمتی از تقصیر ماجرا به گردن کسانی ست که دانسته یا ندانسته از ابتدا با عینک حزبی و جناحی به مذاکرات لوزان نگاه کردند؛ اما بار مسئولیت گروه مذاکره کننده ایرانی و دولت را در این بین نمی‌توان نادیده گرفت. دو طرف از محل مذاکره ای که منجر به تصمیماتی «مشترک» شد، برگشتند؛ اما برداشت‌های «غیرمشترک» از سندی نوشته شده که یک طرف هم تمام آن را قبول ندارد، ادبیات طرفین مذاکره را نسبت به قبل صدور بیانیه‌ی مشترک تندتر کرده است.