الف - نه شأن مجلس حفظ شد و نه حرمت تشخیص مصلحت!

روز گذشته نه شأن مجلس رعایت شد و نه حرمت جایگاه بلند مصلحت در کشور؛ هرچند آنچه به عنوان سرنوشت برجام رقم خورد، حق بود.

برجام دارای اشکالات عدیده بود و تنها به یک دلیل باید تصویب می‌شد و آن نیز حکم مصلحت است؛ اما تشخیص مصلحت با چه کسی است؟

رعایت مصلحت و توجه به مصالح عمومی شرط عقل است اما فهم و تشخیص مصلحت همه جانبه و رعایت همه ابعاد یک مساله وظیفه نماینده و وزیر و مجلس و دولت نیست و صرفاً در اختیار فرد و یا نهادی است که بالاترین دسترسی را به اطلاعات و تحلیل شرایط کشور دارد.

تشخیص مصلحت صرفاً در اختیار رهبرانقلاب و یا نهادهای وابسته به رهبری برای تشخیص مصلحت است. مثل مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی امنیت ملی.

آنچه دیروز اتفاق افتاد رأی مجلس به مصلحت بود که این خلاف جایگاه واقعی خانه ملت است. یک تصمیم شبانه، دستور کاری برای مجلس ترتیب داد تا به مصلحتی غیر از فهم کارشناسی‌اش رأی دهد. رأی به برجام حق بود اما نه در این فرآیند.

اگر قرار است به حکم مصلحت تصمیمی گرفته شود، نباید به زور لابی و تصمیمات خارج از مجلس باشد، رعایت این مهم هم حفظ جایگاه و شان مجلس است و هم حفظ حرمت مصلحت در جمهوری اسلامی.

وظیفه نماینده کارشناسی متن است و فرا متن با مجلس نیست. وظیفه شورای نگهبان نیز تطبیق متن مصوب با شرع وقانون است، بازهم بدون دغدغه فرامتن؛ بنابراین آنچه به نام مصلحت برای فرا متن رقم می‌خورد بر عهده مجلس و شورای نگهبان نیست.

اگر قرار بود از مجلس رأی مصلحت اخذ شود اصلاً چرا بررسی برجام به مجلس سپرده شد؟ چرا کمیسیون ویژه تشکیل شد؟ چه نیازی به این همه سر و صدا و جار و جنجال بود؟ مجلس وظیفه داشت به استناد عقل و درایت کارشناسی و از همه مهم‌تر اصل دموکراسی، برجام را تعیین تکلیف کند و اما به مصلحت رأی دادن، وظیفه مجلس نیست.

روز گذشته بر اساس یک نشست خارج از مجلس، باعث شد ۲۰۰ پیشنهاد اصلاحی کنار گذاشته شود. این هم وهن مجلس و هم وهن جایگاه مصلحت است. مصلحت سنجی در جمهوری اسلامی امری نیست که با سفارش و توصیه صورت گیرد. چرا چنین انگاره راه گشایی را به تصمیمات محفلی تقلیل می‌دهیم؟ تشخیص مصلحت بالاترین سطح عقلانیت در کشور است و نباید از آن به لابی‌های غیرشفاف تعبیر شود.

همگان متوجه شدند که نظر مجلس چیز دیگری بود و رأی ۲۰ دقیقه ای نمایشی است. آیا حق داشتیم تاریخ را چنین رقم بزنیم؟ آیا بهتر نبود هرکس در مسئولیت خودش برجام را تعیین تکلیف می‌کرد؟ بهترین شکل ممکن این بود که مجلس نظر نهایی خود را اعلام کند و تشخیص مصلحت به عهده نهادهای متصدی مصلحت سپرده شود. هم نقدها و دغدغه‌ها و نگرانی‌ها ثبت شود و هم حکم مصلحت. فردا از ما نمی‌پرسند چطور یک شبه نظر مجلس تغییر کرد؟ چطور نماینده‌ها از ۲۰۰ پیشنهاد گذشتند؟ چطور ساعت‌ها بحث کارشناسی در کمیسیون ویژه ناتمام رها شد؟

آنچه دیروز گذشت تنها حرمت مجلس را نشکست بلکه شأن تشخیص مصلحت را هم نگه نداشت. اگر قرار است به حکم مصلحت تصمیم بگیریم باید آنرا با شجاعت اعلام کنیم. رعایت مصلحت حکم عقل است و منطق روشن دارد و مردم و آیندگان از ما می‌پذیرند؛ اما آنچه باعث نگرانی است عدم شفافیت است. مردم باید بدانند نمایندگان آن‌ها اجرای این توافقنامه را به صلاح نمی‌دانستند و نظام اگر آنرا پذیرفته است ضمن توجه به آن دغدغه‌ها، به حکم مصلحت رفتار کرده است. این منطق باید برای مردم روشن شود. نه اینکه چنان رفتار شود که گویی نظر مجلس و فهم کارشناسی آن‌ها با لابی‌های شبانه جابجا شده است.

در این صورت، هم اشکالات برجام در تاریخ ثبت و هم به قاعده مصلحت توافقنامه اجرا می‌شد. آنچه دیروز گذشت حقی بود که در یک فرآیند نادرست محقق شد.