الف - خوشحالی از بی نتیجه ماندن مذاکرات / مشاجره در وین

خوشحالی از بی نتیجه ماندن مذاکرات / مشاجره در وین

آنچه در وین اتفاق افتاد نشان داد دوران «توافقات» یک شبه گذشته است. دورانی که همه مردم چشم انتظار خروجی مذاکرات در شهرهای مختلف دنیا همچون استانبول، مسکو، بغداد و آلماتی بودند تمام شد.

مذاکرات چهار روزه در وین به پایان رسید. آنچه در آغاز مذاکره کنندگان اعلام کرده بودند این بود: قرار است متن توافق نهایی نگارش شود. اما آنطور که مشخص است این اتفاق نیفتاد. عراقچی از «اختلاف در همه زمینه ها» سخن گفت و کنفرانس خبری مشترک ظریف و اشتون به طریقه مرسوم دوره های قبل، این بار برگزار نشد، تا در نهایت بسیاری به این باور برسند: «توافقات شکست خورد»

پس از پایان مذاکرات ماری هارف سخنگوی کاخ سفید گفت که دو طرف سه ساعت مذاکره «صریح و ‌بی‌پروا» داشتند. هارف بر روی غیرعلنی بودن مذاکرات تاکید کرد. ظریف گفت که «به شما اطمینان می‌دهم که بحث دفاع جمهوری اسلامی و امکانات دفاعی ما موضوع مذاکره نخواهد بود.» کمی دورتر، چاک هیگل وزیردفاع آمریکا همزمان با روز اول مذاکرات، به همایش شورای همکاری خلیج فارس رفته بود و به آنها اطمینان داد که امنیت آنها را در مذاکرات را در نظر خواهد داشت. از سوی دیگر جی کارنی سخنگوی دیگر کاخ سفید روز آخر مذاکرات گفت که موضوع موشکهای بالستیک ایران باید جزء مباحث مذاکرات هستهای برای توافق جامع باشد. با این حال او هم از بیان جزییات مذاکرات خودداری کرد. اما عراقچی هم در پایان مذاکرات در جمع خبرنگاران گفت: «تجهیزات دفاعی ایران اصولا قابل مذاکره نیست.»

یادآوری این موضوع بسیار مهم است که تنها دو روز قبل از آغاز مذاکرات رهبری به نمایشگاه دستاوردهای هوایی سپاه رفت و «توقع محدود شدن برنامه موشکي ايران را توقعي، احمقانه و ابلهانه» عنوان کرد.

با این همه به باور این قلم موضوع آنچه در وین گذشته و آنچه پیش روست را می توان از چند خبر به دست آورد. جایی که یک مقام ارشد آمریکایی در میان خبرنگاران گفته بود: «ما برای رسیدن به یک توافق بد عجله نمی‌کنیم. همانطور که اوباما نیز گفته، نرسیدن به توافق، بهتر از رسیدن به توافق بد است.» و هم زمان همین حرف ها از زبان خانم کلینتون در طرف دیگر دنیا و میان کمیته یهودیان آمریکا عنوان شده بود. کلینتون با بیان این که «هر توافقی که «امنیت اسرائیل» را به خطر اندازد، مردود است و نباید مورد پذیرش قرار گیرد» تاکید کرده بود: «به توافق نرسیدن بهتر از توافق بد است.»

اما «توافق بد»، کدام توافق است که حتی کلینتون که به عنوان هم حزبی اوباما و نامزد این حزب برای دور آینده انتخابات آمریکا شناخته می شود از آن سخن می گوید؟ این توافق بد کدام است که هم او و هم برخی در داخل از آن سخن می گویند؟

معتقدم موضع مذاکره کنندگان ایران کاملا مشخص بود. آنها وارد مذاکره درباره مسائل دفاعی نشدند. فرمایشات رهبری هم نشان می‌دهد آنها اگر هم می‌خواستند، اجازه عبور از این «خط قرمز» را نداشتند. تاکید ظریف و عراقچی موید این موضوع است. به علاوه می توان دراین باره سرمقاله کیهان را نیز شاهد آورد. جایی که حسین شریعتمداری می نویسد: تیم مذاکره کننده با نسخه مشخص از «خطوط قرمز» به وین رفته بودند.

کیهان تیتر اصلی امروز خود را به «بازتاب جهانی شکست وین» اختصاص داد و بدون اینکه بتواند خوشحالی خودش را از این برهم خوردن توافق پنهان کند، در سرمقاله امروز (یکشنبه) باعنوان «خوشبختانه بی نتیجه ماند» درباره این اظهارخوشحالی نوشت: شاید تصور شود استفاده از قید «خوشبختانه» برای اعلام شکست و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات هسته‌ای وین۴، نامتعارف و «بدبینانه» است ولی این واقعیت قابل تردید نیست که مذاکرات هسته‌ای به‌دلایلی که پیش از این بارها گفته و نوشته‌ایم، هرگز به نتیجه مطلوب نمی‌رسد، اگرچه این مذاکرات دستاوردهای غیرهسته‌ای دیگری دارد که ادامه آن را توجیه می‌کند.

شریعتمداری در بخش مهم سرمقاله خود ادعا می کند که تیم مذاکره کننده اینبار با نسخه مشخص به وین سفر کرده بودند. وی می نویسد: تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران با نسخه‌ای که در آن «خطوط قرمز» و غیرقابل انعطاف‌ نظام به‌وضوح ترسیم شده بود عازم وین شد. براساس این خطوط قرمز، ورود حریف به عرصه دفاعی و نظامی ایران ممنوع اعلام شده بود و... .» این سرمقاله در ادامه مدعی است که این نسخه حتی بر سر میز مذاکره سبب «مشاجره لفظی» می شود. و در پایان نتیجه گیری می کند: «حریف آرزوهایی را که پیش از آن و از مسیر نیویورک تا وین پرورانده بود، بر باد رفته دید... و مذاکرات وین۴ که می‌توانست به‌شدت آسیب‌رسان باشد، با شکست روبه‌رو شد.»

عباس عراقچی نیز که پس از بازگشت از وین به گفت وگوی ویژه خبری رفته بود شب گذشته این موارد را تلویحا تایید کرد و گفت: «نتیجه این دور مذاکرات این بود که ما هنوز آماده نگارش متن نیستیم. احساس ما این بود که از دور چهارم می‌توانیم وارد نگارش متن شویم . این خواست دو طرف بود اما به نظر می رسد که یک مقدار زود است که وارد نگارش شویم.» عراقچی اول یک خواهش از رسانه ها و صاحبنظران داشت که به گمانه زنی ها به ویژه آنها که در خارج از ایران با هدف و نیت خاص مطرح می شود، توجه نکنند. سپس گفت: «اگر هم به توافق نرسیدیم دنیا به آخر نرسیده است و هیچ اتفاقی نیفتاده است.» و قرار شد در صورت این اتفاق، علت عدم توافق با مردم در میان گذاشته شود. عراقچی تاکید کرده «اجازه نمی‌دهیم با ایران به عنوان «استثنا» برخورد شود، اما پذیرفتیم اعتماد سازی کنیم. لذا امکان دارد محدودیت‌های موقتی برای ما ایجاد شود»
نگرانی ظریف نیز مشهود بود. او در پیامی صبح امروز در توئیتر نوشت: «پس از مباحثات سخت از وین بازگشتیم؛ توافق شدنی است، نیاز است که توهمات کنار گذاشته شود، نباید مانند سال ۲۰۰۵ فرصت از دست برود.»

با این حال بسیاری از ناظران سیاسی به گفته های مشاور عالی رهبری استناد می کنند. ولایتی شب گذشته گفته بود: «من معتقد نیستم به اینکه مذاکرات به بن‌بست رسیده باشد و جمهوری اسلامی ایران همیشه طرفدار گفت‌وگو و استمرار مذاکرات است.»

گره زدن همه چیز به توافق با غرب کار اشتباهی است. آنطور که رهبری نیز بارها اعلام کرد. نگاه باید به درون باشد و در عین حال نباید انتظار داشت که به شیوه دوره های گذشته امور کشور در تعلیق مذاکرات باقی بماند. همه به خاطر داریم که از۹ اسفند ماه ۹۱ تا ۱۷ فروردین ماه ۹۲ همه چشم ها به آلماتی ۲ گره خورده بود. دوران انتظار برای توافقات یک شبه گذشته است. نه باید با یک توافق به دوگانه دلواپسی و خوشحالی رسید و نه با برهم خوردن آن به شادمانی پرداخت و یا از دنیا ناامید شد. هنوز برای نتیجه گیری نهایی بسیار زود است.