الف - شطرنج بازی کردها با بغداد تا تجزیه عراق ادامه دارد؟

شطرنج بازی کردها با بغداد تا تجزیه عراق ادامه دارد؟

اقلیم کردستان عراق با تداوم صادرات نفت به بندر جیهان ترکیه، دست به حرکتی دیگر در بازی شطرنج با بغداد زده است.

در کشور نفت خیز عراق با منطقه ای خودمختار مواجهیم که آرزوی جدایی کامل از بغداد را دارد و می خواهد بازی شطرنج خود را تا تجزیه عراق ادامه دهد- البته می توان از نتیجه چنین بازی شطرنجی جلوگیری کرد.

نفت، نقشی مهم را در روند تصمیم گیری های سیاسی در منطقه خاورمیانه بازی می کند. همچنین این باور پذیرفته شده است که اقلیم کردستان عراق در ایجاد صنعت مهم نفت در طول ۱۰ سال گذشته موفق بوده است. همزمانی که آمارها حکایت از درخواست های بیشتر نفتی در صورت تداوم توسعه کنونی در جهان حکایت دارد، شرکت های بین المللی عمده نفتی برای توسعه بخش نفتی اقلیم کردستان راهی این منطقه شده اند.

دولت خودمختار کردستان عراق تاکنون نزدیک به ۵۰ قرارداد مشارکتی برای تولید نفت با شرکت های مختلف نفتی امضا کرده است. این قراردادها ابتدا از شرکت های کوچک نفتی آغاز شد اما بعد شرکت های بین المللی مانند اکسون، توتال و گازپروم نیز با مقامات این اقلیم قرارداد امضا کردند.

به لطف روابط قوی دولت ترکیه با اقلیم کردستان عراق، شرکت "گنل انرژی" ترکیه در صدر فهرست شرکت های نفتی قرار دارد که با این اقلیم قراردادهای نفتی امضا کرده اند. ریاست شرکت گنل انرژی ترکیه نیز برعهده "تونی هیوارد" رییس سابق شرکت بریتیش پترولیوم است.

تخمین زده می شود که ذخایر نفتی تثبیت شده اقلیم کردستان عراق در حدود ۱۲ میلیارد بشکه و ذخایر گاز طبیعی آن نیز ۲۵ میلیارد متر مربع است. همچنین منابع تثبیت نشده اقلیم کردستان در حدود ۴۵ میلیارد بشکه نفت و ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد متر مربع گاز طبیعی است.

منابع نفتی عراق در مجموع بیش از ۱۵۰ میلیارد بشکه تخمین زده می شود. ذخایر نفتی منطقه مهم کرکوک (منطقه مورد اختلاف دولت مرکزی و اقلیم کردستان) نیز بیش از ۲۵ میلیارد بشکه است.

در حال حاضر عراق روزانه نزدیک به سه میلیون بشکه نفت در روز تولید می کند و در جایگاه دوم پس از عربستان سعودی در سازمان اوپک قرار دارد. انتظار می رود که تولید نفت روزانه عراق تا سال ۲۰۲۰ به روزانه شش تا ۹ میلیون بشکه برسد. این در حالی است که در حال حاضر تولید روزانه نفت در اقلیم کردستان عراق در حدود ۲۰۰ هزار بشکه است و مقامات کُرد مدعی هستند که این رقم تا سال ۲۰۱۵ به یک میلیون بشکه و تا سال ۲۰۲۰ به ۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

اهمیت نفت اقلیم کردستان در خدمات اضافی است که در اختیار بازار جهانی می دهد یا فرصت های سرمایه گذاری که برای شرکت های بین المللی فراهم می کند. لازم به ذکر است، اعضای هیات مدیره بسیاری از شرکت های نفتی فعال در اقلیم کردستان را سفرا یا فرماندهان نظامی آمریکایی تشکیل می دهند که بعد از سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق در این کشور حضور داشته اند.

تا سال ۲۰۰۷ قانون اساسی عراق درباره نفت مبهم بود اما در این سال با اصلاح قانون اعلام شد که نفت عراق به تمامی مردم این کشور تعلق دارد و نه فقط یک اقلیم یا منطقه ای که در آن نفت تولید می شود. همچنین بر اساس این قانون اصلاحی، تنها نهادی که از تمام مردم عراق نمایندگی می کند پارلمان است و تحولات مربوط به تولید، مذاکرات و توافقات نفتی با شرکت های بین المللی نیز برعهده دولت مرکزی است.

مقامات اقلیم کردستان در مخالفت با اصل ۱۱۲ قانون اساسی عراق می گویند که قانون اصلاحی نفت، مربوط به منابع نفتی کشف شده پیش از سال ۲۰۰۶ می شود ولی بیشتر منابع نفتی که در این اقلیم کشف شده اند، بعد از سال ۲۰۰۶ بوده و این اقلیم حق دارد تا کنترل این منابع را در دست داشته باشد.

اربیل بدون توجه به این قانون اصلاحی و به سرعت بعد از سال ۲۰۰۷ وارد مذاکره با شرکت های نفتی بین المللی و عمده شد و بیش از ۵۰ قرارداد امضا کرد. در حالی که این قراردادها بدون آگاهی یا موافقت دولت مرکزی عراق امضا شدند اما اقلیم کردستان از بغداد خواست تا در ازای خدمات ارائه شده از سوی این شرکت ها، میلیون ها دلار به آنها پرداخت شود.

شرکت های فعال در اقلیم کردستان، شرکت هایی کوچک با سرمایه های محدود هستند و عدم پرداخت پول خدماتشان توسط بغداد باعث شد تا وارد بحران شوند. به همین دلیل شرکت های نفتی فشار زیادی را برروی اقلیم کردستان قرار دادند تا از بغداد بخواهد به تعهدات آنها در قراردادهایشان عمل کرده و پول آنها را پرداخت کند.

اختلافات اربیل و بغداد زمانی بیشتر شد که مقامات اقلیم کردستان اعلام کردند بدنبال انتقال نفت این منطقه به ترکیه از طریق یک خط لوله جداگانه از سیستم کنونی انتقال نفت عراق به ترکیه هستند. این مساله بدان معناست که دیگر دولت مرکزی نظارتی بر صادرات نفت این منطقه به ترکیه ندارد.

براساس گزارشات منتشر شده در بولتن انرژی، اقلیم کردستان به ازای هر یک میلیون بشکه نفت صادر شده به ترکیه ۱۰۰ میلیون دلار پول دریافت می کند. اگر بخواهیم قیمت فروش نفت اقلیم کردستان به ترکیه را با قیمت نفت در بازارهای جهانی مقایسه کنیم، متوجه تخفیف ۹ درصدی در این زمینه خواهیم شد. همچنین اقلیم کردستان به ازای هر بشکه نفت صادراتی خود، یک دلار به دولت ترکیه می پردازد زیرا که از خدمات خط لوله این کشور بهره می برد.

در هفته های گذشته و در حالی که پالایشگاه های نفتی در مالت، ایتالیا و مراکش به دلیل ترس از اقدام قانونی دولت مرکزی عراق، از خرید نفت اقلیم کردستان امتناع کردند ولی یک نفتکش حامل نفت این منطقه در بندر اشکلون اسرائیل پهلو گرفت. با این حال مشخص نیست که آیا این معامله در چارچوب یک فروش کوتاه مدت یا قراردادی بلند مدت بوده است یا اینکه شرکت خریدار اسرائیلی قصد بازفروش این نفت را به پالایشگاه های نفتی یا بازار جهانی دارد.