دکتر حسن روحانی رئیس جمهور با امضای مصوبه شورای عالی اداری، به طور رسمی دستور احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی با ساختار جدید را صادر کرد.

براساس این مصوبه، سازمان مدیریت و برنامه ریزی موظف است اقدامات لازم از جمله تهیه و تنظیم شرح وظایف و ساختار سازمانی را به عمل آورد تا تصویب ساختار جدید، ساختار مورد عمل معتبر است.

احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به عنوان اتاق فکر اقتصاد ایران بالاخره پس از گذشت یک سال و ۴ ماه از فعالیت دولت یازدهم و وعده حسن روحانی در زمان کاندیداتوری رنگ و بوی حقیقت به خود گرفت که به زودی شاهد تغییر تابلوی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور خواهیم بود.

وقتی ۸ سال پیش محمود احمدی نژاد دستور داد تا تابلوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور جای خود را به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی بدهد، خیلی ها براین باور بودند که این تابلو مدت زمان زیادی بر سر در این سازمان نخواهد بود و بالاخره تغییر خواهد کرد.

این باور با وعده های روحانی در مبارزه انتخاباتی ریاست جمهوری رنگ و بوی واقعیت به خود گرفت و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پس از ۸ سال دوباره احیا می شود، گرچه برخی ها مخالف این هستند که کلمه احیا در مورد این سازمان به کار برده شود، زیرا که این سازمان طی همین سالها هم همچنان به اقدامات قبلی خود ادامه می داد.

حال این بار تابلوی این سازمان با دستور محمدباقر نوبخت تغییر خواهد کرد تا بتواند نظارتی بر عملکرد دولت بر بودجه و هزینه های دولت داشته باشد و برنامه ریزی برای اقتصاد کشور ساماندهی دوباره پیدا کند.

در این سالها که سازمان مدیریت منحل و پیش از آن شورای اقتصاد منحل شده بود، طرح های اقتصادی برای تصویب به وزارت اقتصاد می رفت و به نظر می رسد که با احیای دوباره این سازمان، روال گذشته اجرایی شود. تصویب طرح های مانند تحول اقتصادی، اجرای سیاست های اصل ۴۴ یا هدفمند سازی یارانه ها که در وزارت اقتصاد کلید خورد، از این پس به این سازمان ارجاع خواهد شد.

سازمان مديريت و برنامه ريزي چگونه تشکیل شد؟
سازمان برنامه و بودجه نخستین بار در ایران در سال ۱۳۲۷ همزمان با تصویب برنامه هفت‌ساله عمرانی اول با نام سازمان برنامه پایه‌گذاری شد. وظیفه این سازمان نظارت و مراقبت در اجرای برنامه بود و تحت نظر یک شورای عالی، یک هیئت نظارت و یک مدیرعامل فعالیت می‌کرد.

سازمان برنامه و بودجه در ۱۷ تیرماه سال ۱۳۷۹ با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام و با این ادغام سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تشکیل شد. بعد از نزدیک به ۶۰ سال فعالیت سازمان برنامه‌ریزی کشور، نهادی که از ابتدا نقش برنامه‌ریزی و نظارت توسعه‌ای و راهبردی نظام اقتصادی و اجتماعی کشور را بر عهده داشت، در ۱۸ تیرماه سال ۱۳۸۶ با ادغام معاونت نظارت و هماهنگی بر سیاست‌های اقتصادی و علمی معاون اول رییس جمهور، معاونت هماهنگی و نظارت راهبردی نهاد ریاست جمهور، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و موسسات وابسته آن به دو معاونت به نام های "معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور"و "معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور" تغییر یافت و بدين شكل سازمان توسط دولت منحل و وظایف آن به دو معاونت رییس‌جمهور يعني‌ "معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی" و "معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی" منتقل شد.

با این مصوبه دولت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی عملا منحل شد که البته در آن زمان انتقادات تندی به آن وارد شد و بر این اساس احیای دوباره این سازمان به یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی در زمان کاندیداتوری تبدیل گشت.

سازمان مدیریت چرا منحل شد؟
اقتصاد ایران طی این سالها همواره دارای سه ضلع مهم بوده است که وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را شامل می شود، اما دراین بین نقش سازمان مدیریت به عنوان بودجه ریز و ناظر بر اجرای درست و صحیح آن توسط دولت از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.

دولت در ایران بزرگترین نهاد اقتصادی است و این سازمان مدیریت بود که به عنوان یک نهاد مستقل می توانست بر عملکرد و دخل و خرج و هزینه های دولت نظارت داشته باشد و بر آن تاثیر بگذارد، این در حالی است که طی سالهای گذشته با افزایش درآمدهای نفتی دولت تمایلی به نظارت نهاد ناظر برای هزینه کرد این درآمدهای سرشار نفتی نداشت و این موضوع همواره در سالهای قبل از آن هم به چشم می خورد و هرگاه که دولت با افزایش درآمدها مواجه می شد قصد تضعیف جایگاه سازمان مدیریت و برنامه ریزی را داشت.

به همین دلیل هم بود که دولت تصمیم گرفت برای اینکه بتواند بدون مزاحمت نهادی از درآمدهای نفتی استفاده کند، برنامه انحلال سازمان مدیریت به عنوان اتاق فکر اقتصاد کشور را بچیند. اما در نقطه مقابل آن روانی و تسهیل در امور بودجه و برنامه ریزی را مطرح می کرد، اما عملا وضعیت در این سالها نشان داد که هیچیک از این اهداف محقق نشد.

در خردادماه سال گذشته نیز مجلس طرحی را برای احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تصویب کرد که البته با مطرح شدن طرح دولت یازدهم برای احیای این سازمان همچنان مسکوت ماند.

در نقطه مقابل برخی ها بر این اعتقاد بودند که دلیل اصلی انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و تبدیل آن به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری، عریض و طویل بودن فرآیندها در این سازمان و ناکارآمدی آن بوده است و با تبدیل آن به معاونت دولت قصد داشته است که چالاکی و چابکی را به این سازمان بازگرداند و آن را از حالت سنتی و خفته قدیمی خرج نماید.

در عین حال نفوذ مدیران این سازمان تا جایی که به نظر می رسید که مدیر این سازمان مقامی بالاتر از یک وزیر را داشت و همچنین پاسخگوی هیچ نهادی هم نبود دولت قبل را بر آن داشته است که چنین طرح و تغییر و تحولی را اجرایی نماید.

به هر حال نباید انتظار داشت که با تغییر نام معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، تغییر چندانی در اقتصاد کشور رخ دهد و معجزه ای در عملکرد دولت در اجرای بودجه و سایر موارد ایجاد شود.

به نظر هم نمی رسد که با تغییر اسم این سازمان، تدوین برنامه های توسعه دچار تحولاتی شود و هر برنامه بر اساس برنامه قبلی با تغییراتی نه چندان فراوان تدوین و پایه ریزی می شود. حتی نحوه بودجه ریزی سالیانه دولت هم دچار تحولات خارق العاده نخواهد شد.