کد مطلب: 398554
پیشنهاد کتاب/ «مسائل زبانشناسی نوین»؛ دکتر محمدرضا باطنی؛ آگه
زبانی که نفس میکشیم
ناهید آهنگری*؛ 13 مهر 1395
تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۴:۵۶
«مسائل زبانشناسی نوین»نویسنده: دکتر محمدرضا باطنی
ناشر:
آگه، چاپ ششم ۱۳۹۳
۱۸۰ صفحه، ۱۲۰۰۰ تومان
شما میتوانید کتاب
«مسائل زبانشناسی نوین» را تا یک هفته پس از معرفی با
۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.
****
یادم میآید در دوران دانشجویی، وقتی در جواب اینکه چه رشته ای می خوانم، می گفتم: زبان شناسی. طرف طوری با تعجب نگاهم میکرد و شانه بالا میانداخت که معلوم بود چیزی از عنوان این رشته سرش نشده شاید هم به خود می گفت، مگر زبان هم شناختن دارد؟! بعضا هم که اسم زبان شناسی به گوششان خورده بود، چنان آن را کار بی اهمیتی فرض می کردند و لبخندی تحویلم می دادند که ... شاید حق با آنها باشد. چرا که زبان آنچنان در گوشت و پوست و رگ و استخوان انسان و جامعهاش نهادینه شده که همه آن را مثل هوا و نفس کشیدن پدیدهای بدیهی تصور میکنند و نیازی به شناختنش نمیبینند.
اما سوالی که در برابر این فرض بدیهی بودن مطرح میشود این است که «اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود چه خواهد شد؟» این جاست که اهمیت زبان در زندگی بشر رخ مینماید. پرسشی که در همان ابتدای کتاب «مسائل زبان شناسی نوین»، دکتر محمدرضا باطنی مطرح کرده است. دکتر باطنی در مقاله آغازین کتاب با نقلی از افسانه برج بابل در تفسیر و تشریح نقش زبان بالاخص نقش اجتماعی آن، می کوشد با زبانی علمی و نظری به این پرسش مهم که می تواند پله اول ورود به دنیای زبان شناسی و درک اهمیت آن باشد، پاسخ می دهد.
افسانهها و فرضیههای زیادی در باب پیدایش زبان در زندگی انسان وجود دارد که جدا از درست و غلط بودن هر کدام، همهی آنها قدمت زبان را تقریبا هم سن انسان میدانند. تقریبا از همان لحظهای که اولین انسان با ایما و اشاره و یا آوا شروع به شناخت و ارتباط با طبیعت یا انسان دیگر و یا حتی خود کرد پای زبان وسط کشیده شد. همین نقش ارتباطی زبان از همان دیرباز مهمترین نقش آن دانسته شده اما قطعا اهمیت آن در طی ۱۰ هزار سال گذشته پررنگتر شده است که این را مدیون تکامل سریع اجتماعی انسان در طول این تاریخ پر فراز و نشیب دانستهاند و تنها راه انتقال این تکامل زبان بوده و هست. محمدرضا باطنی در مقاله اول کتاب کم حجم اما مفید و باارزش خود سعی میکند پرسشهایی در رابطه با همبستگی زبان و جامعه مطرح کند و به آنها پاسخی شفاف و دقیق دهد.
دکتر محمدرضا باطنی را نه فقط اهالی زبانشناس و دانشگاهیان که شاید اکثریت کتابخوان جامعه میشناسند. از آن دست زبانشناسان و اهل قلمانی که به همراه بزرگانی چون محمد مقدم، سعید نفیسی، علیمحمد حقشناس و... جزو نسلهای اول زبانشناسان کشور شناخته میشوند که در پایهریزی و اشاعه این علم نوپا از هیچ تلاشی دریغ نکردند. هرچند که قدرش آن طور که باید شناخته نشده اما حضورش همچنان یکی از ستونهای این علم در کشور است.
از باطنی کتابها و مقالات و سخنرانیهای زیادی در حوزههای مختلف زبانشناسی منتشر شده است. زبانشناسی اجتماعی یا جامعهشناسی زبان یکی از حوزههای بینارشتهای در این علم است که مقالات زیادی از دکتر باطنی در این موضوع به تحریر درآمده. کتاب «مسائل زبان شناسی نوین» نیزعمدتا در راستای پژوهشهای این استاد عالیقدر در زمینههای مختلف از جمله زبانشناسی اجتماعی است.
این کتاب مجموعهای شستهرفته از نُه مقاله در حوزه زبانشناسی است که در طی سه چهار سال اخیر از باطنی به قلم درآمده که البته بنا به گفته خود مولف قبلا در مجلات گوناگون و یا سخنرانیهای وی ارائه شده بود که در این کتاب با تغییراتی جزئی و به همت نشر آگه مجددا منتشر شده است. از مزیتهای این کتاب یکی سادگی و روانی قلم مولف و دیگری کلی بودن و غیر فنی بودن موضوعات است نه به معنی غیر علمی بودن بلکه از این نظر که طیف گستردهای از مخاطبان غیر زبانشناس اما علاقهمند به مباحث زبانی هم میتوانند از این مقالات استفاده کنند و نیازی به تخصص در حوزه زبان نیست.
عناوین مقالات کتاب حاضر شامل: «همبستگی زبان و جامعه»، «نگاهی تازه به یادگیری زبان»، «مهارت در خواندن»، «چند نکته درباره آموزش فارسی به خارجیان مبتدی»، «زبان و نظریه ارتباط»، «اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی»، «اسم عام و اسم خاص»، «به کارگیری باید در فارسی امروز» و «زبان به عنوان یک رفتار اجتماعی» میباشد. هر کدام از این مقالات واحد مستقل و جداگانهای است که ضرورتی هم ندارد به ترتیب خوانده شوند اما در چینش مطالب سعی شده مطالب کلیتر در ابتدا قرار بگیرند.
یکی از مباحث جالبی که نویسنده در این کتاب، به خصوص مقاله «زبان به عنوان یک رفتار اجتماعی» مطرح میکند بحث رفتار اجتماعی مناسب از حیث موقعیت و بافت اجتماعی و ارتباط آن با زبان است. پیچیدگیهای روابط اجتماعی به تبع پیچیدگی در رفتار زبانی را نیز به همراه دارد؛ آن رفتار زبانیای که در یک رابطه یا در یک موقعیت، مفهومی توهینآمیز محسوب میشود، در موقعیتی دیگر ممکن است تشویق و حتی محبتآمیز باشد. باطنی در این مقاله خود، به طور غیر مستقیم گرایش خود را به درک معنا به واسطه کاربرد زبان که وابسته به بافت موقعیتی و... است نشان میدهد که یکی از اصول پذیرفته شده زبانشناسی شناختی است در تقابل با معنیشناسی صدق و کذب که بر پایه منطق صوری استوار بود.
* کارشناس ارشد زبانشناسی
کلمات کلیدی : نشر آگه