کد مطلب: 401424
شورعاشورایی در آئینه رسوم متجلی می‌شود
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۱۲
بیش از هزارسال است که واقعه تاریخی عظیم و جاودان عاشورا برای مردم تکرارشده و این عشق و ارادت مسلمانان به سالار شهیدان و یارانش، در آئین های عزاداری هرمنطقه به شکل خاص خود متجلی می شود.
به گزارش مهر، واقعه عظیم عاشورا آئینه ای از اندیشه و عرفان است که هر کس از منظری و به فراخور درک خود از آن بهره‌مند می شود. عاشورا اقیانوس سرخ و بی‌کران معرفت است که هر کس فقط ذره ای از معارف بزرگ آن را درمی یابد.
محرم با حال و هوای خاصش از راه رسیده و دوباره عطر حسین(ع) به مشام می‌رسد و نوای «یاحسین» گوش جان را نوازش می‌دهد. زمزمه‌ای که همواره بر زبان مردم مسلمان ایران بوده و گذشت زمان نه تنها این عشق و ارادت را کمرنگ نکرده بلکه بیش از پیش عشق حسین را در اذهان و قلب ها حک کرده است.
آیین های عاشورایی نشان از یک هزار سال ارادت به شهدای دشت کربلا است و ریشه در باور عمیق مردم به مسائل دینی و مذهبی و عشق مردم به خاندان عصمت و طهارت( ع) دارد که در هر منقطه ای به شیوه خاص خود برگزار می شود.
به گفته سید محمد حسینی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تاکنون ۱۰ آئین عاشورایی استان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این آئین های تاریخی شامل تعزیه سیار اراک، تعزیه وفس، گرکان و تفرش، نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق، علم گردانی روستاهای هزاوه اراک و عزالدین تفرش، آئین علم بران و نخل بران منطقه ترخوران تفرش و همچنین مراسم چغچغه زنی روستای انجدان عنوان کرد.
علم گردانی روستای هزاوه
علم گردانی از آیین های سنتی و ویژه ماه محرم در استان مرکزی است که از ۳۰۰ سال پیش از روز اول تا دهم محرم در روستای هزاوه اراک برگزار می شود.
در این مراسم علم به تک تک خانه ها رفته و در آن مردم نذورات خود را به علمدار برای کمک به هیات داده و دستمالی به علم می بندند و کسانی که مشکل یا حاجتی دارند، دستمالی از آن باز می کنند.
آیین مذهبی علم گردانی در روز عاشورا با بردن علم به تپه ای موسوم به «مبارک» و عزاداری و سینه زنی ادامه می یابد و علم در میان سوگ و ماتم، دوباره به امامزاده احمد(ع) هزاوه برگردانده می شود.
عزاداران هیات سادات هزاوه همگی با لباس های مشکی و شال های سبز در این آیین شرکت می کنند و علم عاشورا را به عنوان نماد رشادت علمدار کربلا در روز اول محرم آذین کرده و در میان سینه زنان عزادار در بین محله های روستا به حرکت در می آورند.
تعزیه روستای وفس
تعزیه خوانی در روستای وفس یکی از رسوم نمایشی، آیینی و مذهبی استان مرکزی است که جاذبه ای برای گردشگران مذهبی این روستا دارد.
تعزیه روستای وفس با برخورداری از زوایای فرهنگی و مذهبی متعدد و منحصر به فرد، در فهرست آثار معنوی کشور قرار گرفته و این آیین مذهبی با پرده های نمایشی متعدد و ویژگی های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصایب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان را نیز روایت می کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس استفاده می شود.
تعزیه خوانی در وفس از سابقه ای دیرینه برخوردار است و قدیمی ترین نسخه های تعزیه که در حال حاضر در اختیار است به حدود ۲۳۰ سال قبل باز می گردد.
دو گروه تعزیه به نام دو محله ی وفس «مانداران» و « خیورگ» از گذشته های دور تاکنون در وفس فعالیت داشته اند که علاوه بر تعزیه، آیین های عزاداری، زنجیرزنی، سینه زنی و شیون در عزای امام حسین(ع) و یارانش را در میدانگاه دو محله مذکور اجرا می کنند.
تعزیه سیار اراک
سابقه تعزیه سیار اراک به زمان تاسیس این شهر یعنی بیش از ۲۰۰ سال قبل برمی گردد که در طول ۱۱ روز اول ماه محرم در بازار سرپوشیده اجرا می شده است.
در این آیین دو گروه تعزیه خوان از دو محله اصلی شهر وارد بازار می شدند و برای آنکه صدای گروه اول مزاحم گروه بعدی نشود، فاصله بین دو گروه را چندین پرچم و چلچراغ قرار می دادند.
تعزیه سیار تا سال ۱۳۴۲ به طور جدی برگزار می شد، اما بعد از آن سال به دلیل جلوگیری از عزاداری های محرم و شرایط سیاسی حاکم بر کشور، اجرای آن متوقف شد و پس از پیروزی انقلاب در سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ مجددا از سر گرفته و دوباره متوقف شد اما در سال های اخیر تلاش هایی برای احیای آن صورت گرفته و چند سالی است که اجرا می شود.
در اجرای تعزیه سیار، اول نقاره زنان و شترها وارد بازار می شوند، بعد از آنان گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان وارد می شدند و طول بازار را طی می کنند.
علم بران و تعزیه خوانی در تفرش
آیین کهن علم بران در تفرش دارای سابقه تاریخی بوده و حداقل از دوره قاجار برگزار می شود. تفرش یکی از کانون های تشیع در مرکز ایران از صدر اسلام تاکنون بوده و در این شهر مراسم عزاداری با شکلی خاص برگزار می شود و با انجام مراسم و آیین هایی ویژه همراه است.
یکی از آیین های محرم در تفرش تعزیه است که ریشه در تاریخ کهن این خطه دارد و در این شهر و روستاهای پیرامون آن تکایایی ساخته شده که هر ساله و با فرارسیدن ماه محرم در آنها تعزیه با استقبال و اشتیاق خاص از طرف عموم برگزار می شود.
در تمامی تکیه های محله فم از روز اول محرم تعزیه های مرسوم دهه برگزار شده و هر محله جداگانه به اجرای این مراسم آیینی می پردازند.
چغچغه زنی انجدان
انجدان یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی بوده و در جنوب شرق شهر اراک واقع است که در این روستا در روزهای دهم و یازدهم محرم مراسمی بنام چغچغه زنی برگزار می شود.
چغچغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها آهنگ های موزون ایجاد می شود.
انجدان از دو محله بالا و پایین تشکیل شده و مردم این دو محله با چغچغه زنی به عزاداری می پردازند به طوری که یک نفر آواها و نوحه های محلی سر داده و چغچغه زن ها با هماهنگی خاص جواب می دهند. این آیین ریشه در گذشته مردم انجدان داشته و حداقل از دوره قاجار برگزار می شود.
نخل گردانی نراق
در نراق نیز که از شهرهای قدیمی استان مرکزی است در روز عاشورا آیینی به نام نخل گردانی برگزار می شود.
این مراسم از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن دو نخل قدیمی از جایگاه خود شروع و با چرخاندن آن در شهر همراه است و زنان به مانند مردان به دنبال نخل به راه افتاده و در پی آن مویه می کنند.
نخل گردانی شهر نراق یکی از مراسم سنتی این شهر است که هرساله در چهار آیین شامل روز عاشورا، ۲۸ صفر، ۲۱ رمضان و سالروز شهادت حضرت زهرا (س) انجام می شود.
این شهر دارای دو نخل بزرگ و کوچک است و در روز مراسم، جوانان با حضور در کنار نخل های شهر با پوشش پارچه های مختلف لباس عزا را برتن نخل ها می پوشانند و با ذکر یا علی و یا زهرا، نخل را از محل و جایگاه خود حرکت داده و آن را در میدان اصلی شهر می آورند.
نخل به مثابه تابوت عزا در بین مردم است و شکل آن به مانند تابوتی تو خالی است که دارای چندین پایه در اطراف و جلو می باشد که در نراق هر پایه از دوران قدیم به نام طائفه ای بوده و نسل به نسل به فرزندان آنان رسیده است و به این دلیل هر پایه به نام خانواده یا خاندانی نام گرفته است.
نخل گردانی در خمین
در خمین مراسم نخل گردانی از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن نخل از جایگاه شروع و تا ظهر همان روز با گرداندن نخل در دو خیابان اصلی شهر ادامه می یابد و مراسم نخل گردانی تابع قراردادهای محلی بوده و حداقل از دوره زندیه تا به حال استمرار داشته است.
در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت چاله نخل با حضور مردم عزادار و هیات های سینه زنی حرکت داده می شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می شود.
در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب می روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می پردازند.
در عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو پوشانده می شود و روز چهارم از این دهه آن را طناب پیچ می کنند تا نخل استحکام بیشتری یابد.
شب هفتم دهه اول محرم طره که همان پارچه های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می شود و شب هشتم نیز کتیبه های سوزنی که اسامی اهل بیت (ع) و یاران با وفای سیدالشهدا( ع ) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می شود و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن کامل می شود.
محرم با حال و هوای خاصش از راه رسیده و دوباره عطر حسین(ع) به مشام می‌رسد و نوای «یاحسین» گوش جان را نوازش می‌دهد. زمزمه‌ای که همواره بر زبان مردم مسلمان ایران بوده و گذشت زمان نه تنها این عشق و ارادت را کمرنگ نکرده بلکه بیش از پیش عشق حسین را در اذهان و قلب ها حک کرده است.
آیین های عاشورایی نشان از یک هزار سال ارادت به شهدای دشت کربلا است و ریشه در باور عمیق مردم به مسائل دینی و مذهبی و عشق مردم به خاندان عصمت و طهارت( ع) دارد که در هر منقطه ای به شیوه خاص خود برگزار می شود.
به گفته سید محمد حسینی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تاکنون ۱۰ آئین عاشورایی استان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این آئین های تاریخی شامل تعزیه سیار اراک، تعزیه وفس، گرکان و تفرش، نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق، علم گردانی روستاهای هزاوه اراک و عزالدین تفرش، آئین علم بران و نخل بران منطقه ترخوران تفرش و همچنین مراسم چغچغه زنی روستای انجدان عنوان کرد.
علم گردانی روستای هزاوه
علم گردانی از آیین های سنتی و ویژه ماه محرم در استان مرکزی است که از ۳۰۰ سال پیش از روز اول تا دهم محرم در روستای هزاوه اراک برگزار می شود.
در این مراسم علم به تک تک خانه ها رفته و در آن مردم نذورات خود را به علمدار برای کمک به هیات داده و دستمالی به علم می بندند و کسانی که مشکل یا حاجتی دارند، دستمالی از آن باز می کنند.
آیین مذهبی علم گردانی در روز عاشورا با بردن علم به تپه ای موسوم به «مبارک» و عزاداری و سینه زنی ادامه می یابد و علم در میان سوگ و ماتم، دوباره به امامزاده احمد(ع) هزاوه برگردانده می شود.
عزاداران هیات سادات هزاوه همگی با لباس های مشکی و شال های سبز در این آیین شرکت می کنند و علم عاشورا را به عنوان نماد رشادت علمدار کربلا در روز اول محرم آذین کرده و در میان سینه زنان عزادار در بین محله های روستا به حرکت در می آورند.
تعزیه روستای وفس
تعزیه خوانی در روستای وفس یکی از رسوم نمایشی، آیینی و مذهبی استان مرکزی است که جاذبه ای برای گردشگران مذهبی این روستا دارد.
تعزیه روستای وفس با برخورداری از زوایای فرهنگی و مذهبی متعدد و منحصر به فرد، در فهرست آثار معنوی کشور قرار گرفته و این آیین مذهبی با پرده های نمایشی متعدد و ویژگی های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصایب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان را نیز روایت می کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس استفاده می شود.
تعزیه خوانی در وفس از سابقه ای دیرینه برخوردار است و قدیمی ترین نسخه های تعزیه که در حال حاضر در اختیار است به حدود ۲۳۰ سال قبل باز می گردد.
دو گروه تعزیه به نام دو محله ی وفس «مانداران» و « خیورگ» از گذشته های دور تاکنون در وفس فعالیت داشته اند که علاوه بر تعزیه، آیین های عزاداری، زنجیرزنی، سینه زنی و شیون در عزای امام حسین(ع) و یارانش را در میدانگاه دو محله مذکور اجرا می کنند.
تعزیه سیار اراک
سابقه تعزیه سیار اراک به زمان تاسیس این شهر یعنی بیش از ۲۰۰ سال قبل برمی گردد که در طول ۱۱ روز اول ماه محرم در بازار سرپوشیده اجرا می شده است.
در این آیین دو گروه تعزیه خوان از دو محله اصلی شهر وارد بازار می شدند و برای آنکه صدای گروه اول مزاحم گروه بعدی نشود، فاصله بین دو گروه را چندین پرچم و چلچراغ قرار می دادند.
تعزیه سیار تا سال ۱۳۴۲ به طور جدی برگزار می شد، اما بعد از آن سال به دلیل جلوگیری از عزاداری های محرم و شرایط سیاسی حاکم بر کشور، اجرای آن متوقف شد و پس از پیروزی انقلاب در سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ مجددا از سر گرفته و دوباره متوقف شد اما در سال های اخیر تلاش هایی برای احیای آن صورت گرفته و چند سالی است که اجرا می شود.
در اجرای تعزیه سیار، اول نقاره زنان و شترها وارد بازار می شوند، بعد از آنان گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان وارد می شدند و طول بازار را طی می کنند.
علم بران و تعزیه خوانی در تفرش
آیین کهن علم بران در تفرش دارای سابقه تاریخی بوده و حداقل از دوره قاجار برگزار می شود. تفرش یکی از کانون های تشیع در مرکز ایران از صدر اسلام تاکنون بوده و در این شهر مراسم عزاداری با شکلی خاص برگزار می شود و با انجام مراسم و آیین هایی ویژه همراه است.
یکی از آیین های محرم در تفرش تعزیه است که ریشه در تاریخ کهن این خطه دارد و در این شهر و روستاهای پیرامون آن تکایایی ساخته شده که هر ساله و با فرارسیدن ماه محرم در آنها تعزیه با استقبال و اشتیاق خاص از طرف عموم برگزار می شود.
در تمامی تکیه های محله فم از روز اول محرم تعزیه های مرسوم دهه برگزار شده و هر محله جداگانه به اجرای این مراسم آیینی می پردازند.
چغچغه زنی انجدان
انجدان یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی بوده و در جنوب شرق شهر اراک واقع است که در این روستا در روزهای دهم و یازدهم محرم مراسمی بنام چغچغه زنی برگزار می شود.
چغچغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها آهنگ های موزون ایجاد می شود.
انجدان از دو محله بالا و پایین تشکیل شده و مردم این دو محله با چغچغه زنی به عزاداری می پردازند به طوری که یک نفر آواها و نوحه های محلی سر داده و چغچغه زن ها با هماهنگی خاص جواب می دهند. این آیین ریشه در گذشته مردم انجدان داشته و حداقل از دوره قاجار برگزار می شود.
نخل گردانی نراق
در نراق نیز که از شهرهای قدیمی استان مرکزی است در روز عاشورا آیینی به نام نخل گردانی برگزار می شود.
این مراسم از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن دو نخل قدیمی از جایگاه خود شروع و با چرخاندن آن در شهر همراه است و زنان به مانند مردان به دنبال نخل به راه افتاده و در پی آن مویه می کنند.
نخل گردانی شهر نراق یکی از مراسم سنتی این شهر است که هرساله در چهار آیین شامل روز عاشورا، ۲۸ صفر، ۲۱ رمضان و سالروز شهادت حضرت زهرا (س) انجام می شود.
این شهر دارای دو نخل بزرگ و کوچک است و در روز مراسم، جوانان با حضور در کنار نخل های شهر با پوشش پارچه های مختلف لباس عزا را برتن نخل ها می پوشانند و با ذکر یا علی و یا زهرا، نخل را از محل و جایگاه خود حرکت داده و آن را در میدان اصلی شهر می آورند.
نخل به مثابه تابوت عزا در بین مردم است و شکل آن به مانند تابوتی تو خالی است که دارای چندین پایه در اطراف و جلو می باشد که در نراق هر پایه از دوران قدیم به نام طائفه ای بوده و نسل به نسل به فرزندان آنان رسیده است و به این دلیل هر پایه به نام خانواده یا خاندانی نام گرفته است.
نخل گردانی در خمین
در خمین مراسم نخل گردانی از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن نخل از جایگاه شروع و تا ظهر همان روز با گرداندن نخل در دو خیابان اصلی شهر ادامه می یابد و مراسم نخل گردانی تابع قراردادهای محلی بوده و حداقل از دوره زندیه تا به حال استمرار داشته است.
در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت چاله نخل با حضور مردم عزادار و هیات های سینه زنی حرکت داده می شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می شود.
در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب می روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می پردازند.
در عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو پوشانده می شود و روز چهارم از این دهه آن را طناب پیچ می کنند تا نخل استحکام بیشتری یابد.
شب هفتم دهه اول محرم طره که همان پارچه های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می شود و شب هشتم نیز کتیبه های سوزنی که اسامی اهل بیت (ع) و یاران با وفای سیدالشهدا( ع ) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می شود و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن کامل می شود.
کلمات کلیدی : عاشورا+ محرم +اراک
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
