نظر منتشر شده
۱۲
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 455309
نگاهی به بخش سلامت کشور(بخش دوم)
نسبت نیروی انسانی به تخت بیمارستانی در کشور
احمد فرقانی، ۳۰ اسفند ۹۵
تاریخ انتشار : دوشنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۰۲:۲۳
از شاخص­های مهم بخش سلامت نسبت نیروی انسانی به تخت بیمارستانی است این شاخص بیانگر توزیع منابع انسانی (پزشک و پرستار) به تخت بیمارستانی است، توزیع متوازن و متناسب منابع بخش سلامت ضمن افزایش بهره ­وری، می­تواند باعث ارتقاء شاخص­های سلامت و درنتیجه افزایش برابری و عدالت اجتماعی گردد.

در نمودار 1 نسبت پزشک و پرستار به تخت ­های بیمارستانی در ایران و منطقه شرق مدیترانه نشان داده‌شده است[1]. 
 


 از نمودار 1 و با استفاده از مطالب ذکرشده در بخش اول، می‌توان نکات ذیل را استنباط کرد
نسبت پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی در اکثر کشورهای منطقه شرق مدیترانه از میانگین جهانی بیشتر است. با توجه به اینکه احداث تخت بیمارستانی به هزینه هنگفتی نیاز دارد(هزینه ساخت یک‌تخت بیمارستانی در ایران بین 0.5 تا 1 میلیارد تومان است) سیاست‌گذاران بخش سلامت سعی می­کنند برای استفاده بهینه از تخت ­های بیمارستانی، نیروی انسانی لازم را بکار گیرند.

 نسبت پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی در ج.ا ایران از بیشتر کشورهای منطقه شرق مدیترانه، میانگین جهانی و میانگین منطقه کمتر است، نسبت پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی در ج.ا ایران، تنها از کشورهای لیبی، یمن و جیبوتی در منطقه شرق مدیترانه بیشتر است.

نسبت نامطلوب پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی در کشور، افت کیفیت خدمات ارائه‌شده، فشار مضاعف بر کارکنان نظام سلامت و نارضایتی بیماران را در پی دارد.

سرانه پزشک عمومی به تخت بیمارستانی در بخش دولتی، بسیار پایین­تر از میانگین کشوری است به‌عنوان‌مثال در یک مطالعه، که به بررسی نیروی انسانی و تخت بیمارستانی در 139 بیمارستان دولتی در سطح کشور پرداخت،[2] نشان داد که به­ ازای 23670 تخت بیمارستانی فعال، 1290 پزشک عمومی و  23217 پرستار و ماما به ارائه خدمت می­پردازند به عبارتی، به ازای 18 تخت بیمارستانی فعال، یک پزشک عمومی در بخش دولتی فعالیت می­کند. نسبت بحرانی تعداد پزشک عمومی به تخت بیمارستانی در بیمارستان­ های دولتی ضمن افت کیفیت خدمات ارائه‌شده و نارضایتی بیماران، موجب هدر رفت سایر منابع بخش سلامت نیز می­گردد این در حالی است که دو شغلی پزشکان رواج دارد و تعدادی از  این پزشکان، به‌صورت تمام‌وقت در بیمارستان­های دولتی به فعالیت مشغول نیستند. 

از سیاست‌گذاران حوزه سلامت کشور انتظار می­رود برای افزایش رضایتمندی بیماران و ارتقاء سلامت کشور، تأمین نیروی انسانی بخش سلامت، بالأخص پزشک عمومی را در اولویت قرار دهند در این راستا تأکید بر توسعه تخت­ های بیمارستانی ضمن کاهش نسبت نیروی انسانی به تخت بیمارستانی موجب هدر رفت بیشتر منابع مالی و کاهش بهره ­وری در کشور می ­شود.
. از نتایج پایین بودن نسبت پزشک و پرستار در کشور می­توان به هدر رفت منابع بخش سلامت و جایگاه نا­مطلوب ایران در برخی از شاخص ­ها حوزه سلامت یادکرد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می­شود. 

بررسی شاخص­های سلامت در ج.ا ایران و منطقه شرق مدیترانه:
کتاب monitoring health for sustainable development goals، در سال 2016  توسط سازمان بهداشت جهانی منتشرشده است. بخش ششم این کتاب، به بررسی شاخص­های گوناگونِ حوزه سلامت، در کشورها و مناطق مختلف جهان پرداخته است. در ادامه به جایگاه ج.ا ایران در تعدادی از شاخص­ها در میان کشورهای منطقه شرق مدیترانه  برگرفته از کتاب monitoring health for sustainable development goals اشاره می­شود.
 
 
شاخص " نسبت تولدهایی انجام‌شده توسط کارکنان آموزش‌دیده ": کارکنان آموزش‌دیده و ماهر با ارائه مراقبت­های پیش و پس از زایمان، در پیشگیری از مرگ‌ومیر نوزادان مؤثر هستند. مدیریتِ درمان و کنترل پیچیدگی­های موجود در طی تولد نوزاد، نقش مؤثری در کاهش مرگ‌ومیر مادر و نوزاد دارد. در نمودار 1 جایگاه ایران در کشورهای منطقه شرق مدیترانه نشان داده‌شده است. 
 
 نمودار (2): نسبت تولدهای انجام‌شده توسط کارکنان آموزش‌دیده

 
 
بر اساس نمودار، ج.ا ایران دارای جایگاه نهم، در میان کشورهای منطقه شرق مدیترانه در شاخص " نسبت تولدهایی انجام‌شده توسط کارکنان آموزش‌دیده" است (صفحه 47 کتاب).
شاخص "مرگ‌ومیر مادران در 100 هزار تولد زنده": از علل اصلی مرگ‌ومیر مادران می­توان به فشارخون بالا، عفونت و خونریزی پس از زایمان اشاره کرد. در نمودار 3 جایگاه ایران در کشورهای منطقه شرق مدیترانه نشان داده‌شده است.

 نمودار (3): تعداد مرگ‌ومیر مادران در 100 هزار تولد زنده



بر اساس نمودار، ج.ا ایران دارای جایگاه نهم در شاخص "مرگ‌ومیر مادران در 100 هزار تولد زنده" در میان کشورهای شرق مدیترانه است (صفحه 45 کتاب).

با مشاهده نمودار (2) و (3) می­توان به رابطه مستقیم بین "مرگ‌ومیر مادران" و "تولدهای انجام‌شده توسط کارکنان آموزش‌دیده" پی برد، در هر دو نمودار، شاهد کاهش مرگ  میر مادران و نوزادان در کشورهایی هستیم که دارای کارکنان آموزش‌دیده بیشتری می­باشند.
شاخص "مرگ‌ومیر کودکان زیر 5 سال در 1000 تولد زنده": ازجمله دلایل مرگ‌ومیر نوزادان می‌توان به تولد زودرس، مشکلات مرتبط با تولد (خفگی نوزاد) سقط‌جنین در هنگام تولد و اسهال، ذات‌الریه، جراحت‌های وارده و مالاریا، پس از تولد نام برد.

در نمودار 4 جایگاه ایران در کشورهای منطقه شرق مدیترانه نشان داده‌شده است. 
 

 
 
 نمودار (4): تعداد مرگ‌ومیر کودکان زیر 5 سال در 1000 تولد زنده


 
بر اساس نمودار، ج.ا ایران دارای جایگاه یازدهم، در میان کشورهای منطقه شرق مدیترانه در شاخص "مرگ‌ومیر کودکان زیر 5 سال در 1000 تولد زنده" است (صفحه 49 کتاب).
شاخص "نسبت (درصد) جمعیتی که از بهداشت ارتقاءیافته": این شاخص به برخورداری جمعیت از لوله‌کشی فاضلاب، سپتینک تانک و استفاده خانوار­ها از دستشویی­های  مجزا اشاره دارد. در نمودار 5 جایگاه ایران در کشورهای منطقه شرق مدیترانه نشان داده‌شده است. 
 
       نمودار(5): نسبت جمعیت استفاده‌کننده از بهداشت ارتقاءیافته

 
 
 
بر اساس نمودار، ج.ا ایران دارای جایگاه دوازدهم در شاخص "نسبت جمعیت برخوردار از بهداشت ارتقاءیافته" در میان کشورهای شرق مدیترانه است (صفحه 91 کتاب).
 
برای اطلاع از سایر شاخص­ها می‌توان به کتاب ذکرشده در بالا رجوع کرد. بر اساس نمودارها، ج. ا ایران جایگاه مناسبی در شاخص­های سلامت، موردنیاز برای توسعه پایدار در منطقه شرق مدیترانه ندارد این در حالی‌ است که ازنظر هزینه کرد منابع مالی در بخش سلامت، ج.ا ایران در سال 2012 در مرتبه 6 (ششم) قرار داشته است. قابل‌ذکر است میزان هزینه بخش سلامت ج. ا ایران در سال 2001 میلادی با 390 دلار به ازای هر نفر در رتبه دهم منطقه شرق مدیترانه بوده است[3].
 

 
نکات تکمیلی:
ج.ا ایران در بعد از انقلاب، پیشرفت­های چشمگیری در بخش­های تخصصی حوزه پزشکی داشته است که می­توان برای نمونه، به‌کارگیری سلول­های بنیادی در درمان­های تخصصی پزشکی، توسعه شیوه­های نوین درمانی و استفاده از فناوری­های پیشرفته در درمان بیماری­ها، پیشرفت در بیوتکنولوژی و بخش داروسازی نام برد. با این وجود نظام سلامت در بعدِ حاکمیتی، از قبیل از سیاست‌گذاری، نظارت و مدیریت بخش سلامت موفقیت چندانی را کسب نکرده است درحالی‌که جایگاه سیاست‌گذاری و نظارت در مقایسه با خدمات بالینی از اهمیت بیشتری برای نیل به اهداف بخش سلامت برخوردار است.  ازجمله نتایج شیوه مدیریت کنونی بخش سلامت، عدم تناسب بین سرمایه­گذاری­ها و برونداد­ها در بخش سلامت و جایگاه نامطلوب بخش سلامت کشور در مقایسه با کشور­های منطقه است درحالی‌که بر اساس نقشه جامع علمی سلامت کشور در افق 1404، بالاترین سطح سلامت و توسعه‌یافتگی نظام سلامت در منطقه برای ج.ا ایران پیش‌بینی‌شده است.
 
نظام سلامت در حوزه نیروی انسانی با کمبود مواجه است از اثرات جانبی کمبود منابع انسانی، خلل در تأمین نیروی انسانی بخش سلامت، بالأخص مناطق محروم هست، همچنین به دلیل عدم تناسبِ عرضه و تقاضایِ نیروی انسانی بالأخص پزشک، نظام سلامت با بار مالی هنگفتی به­منظور ارائه خدماتِ سلامت متحمل می­شود.
 
مسئله تربیت نیروی انسانی در وزارت بهداشت یک موضوع درون­بخشی است و حل مسائل درون­بخشی، کمتر تحت تأثیر عوامل بیرونی مانند منابع مالی و غیرمالی (از قبیل قدرت و تصمیم­گیری) قرار می­گیرد درحالی‌که تأمین تخت بیمارستانی در بخش سلامت، یک مسئله بین بخشی است و حل مسائل بین بخشی نسبت به مسائل درون­بخشی، پیچیدگی بیشتری دارد در این راستا از وزارت بهداشت پذیرفته نیست بعد از گذشتِ 30 سال از حاکمیت و تولیت بر دانشگاه­های علوم پزشکی، بخش سلامت با کمبود نیرو انسانی مواجه باشد.
برای توسعه نظام سلامت، نیاز است منابع این بخش ، متناسب با یکدیگر رشد کنند زیرا نقص در هریک، عملکرد کل نظام سلامت را مختل می­کند برای مثال، کمبود چه در نیروی انسانی و چه در منابع فیزیکی مانند تخت بیمارستانی ارائه خدمت را با مشکل مواجهه می­کند.
 
وما توفیقی إلا باالله
* پژوهشگر پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت
 
 

[1]. برگرفته از World health statistics 2014، WHO
[2]. مسعود ابوالحلاج، سید حسین حسینی پارسا، دکتر مهدی جعفری سیریزی و صدیقه اینانلو؛ " بررسی وضعیت نیروی انسانی شاغل در بیمارستان­های کشور در سال 1386"
[3]. World health statistics 2015، WHO
 
۱۳۹۶/۰۶/۱۴ ۱۰:۲۴
 
۱۳۹۶/۰۶/۱۳ ۱۳:۵۳
 
۱۳۹۶/۰۴/۳۱ ۰۹:۱۹
 
۱۳۹۶/۰۴/۰۲ ۰۹:۲۸
 
۱۳۹۵/۱۲/۲۸ ۱۶:۱۶
 
۱۳۹۵/۰۹/۲۵ ۱۸:۴۰
 
۱۳۹۵/۰۸/۲۰ ۱۲:۲۴
 
۱۳۹۵/۰۸/۱۰ ۱۷:۴۳
 
۱۳۹۵/۰۸/۰۴ ۱۵:۰۸
 
۱۳۹۵/۰۷/۲۹ ۱۷:۲۶
 
 
کلمات کلیدی : طرح سلامت+نظام سلامت+طرح تحول سلامت+کمبود تخت بیمارستانی
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۰۸:۵۴:۱۳
اونوقت اگر نیروی انسانی را افزایش بدهند کی درآمدهای نجومی را دریافت کند؟
بابا جان از وقتی که موضوع آموزش پزشکان رفت پیش خودشان با کنترل میزان ورودی پزشکان، درآمد خود را کنترل کردند.
تنها راه حل برگشت به وضعیت عقلایی، عودن آموزش پزشکی به وزارت آموزش عالی است. (4211257) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۰۹:۲۲:۵۸
مافیای پزشکی به هیچ عنوان اجازه تربیت بیشتر پزشک را نخواهند داد، چون در آن صورت باعث متعادل شدن درآمد آنها می شود و دیگر از حقوق و کارانه های نجومی خبری نخواهد بود (4211275) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۰۹:۴۳:۳۰
آقا در تعداد پذیرش پزشکی انحصار وجود دارد و برای تخصص این انحصار بیشتر است. متاسفانه کلا همه اموو بهداشت حتی آموزش به دست خود پزشکان سپرده شده است. هیچ جای دنیا آموزش پزشکی دست وزارت بهداشت نیست و همه جا وزارت علوم وظیفه آموزش را دارد. (4211283) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۰۹:۴۴:۴۲
وقتی تعداد پزشکان ما به نسبت جمعیت از تاجیکستان که ما برایش جاده و سد و تونل میسازیم کمتر است این یعنی انحصار در پزشکی. (4211285) (alef-11)
 
پرسنل بیمارستان دولتی
Romania
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۰۹:۵۸:۱۸
از نسبت میزان دریافتی کارانه دریافتی پرسنل غیر پزشک به پزشک نیز صحبت به میان آورید که 1 به 950 ! است (4211291) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۱۱:۲۷:۳۸
از پول های کلان که به پزشکان به ناحق میدهند میشه کمبود نیرو و تجهیزات را درست کرد.قانون کارانه باید درست شه. (4211373) (alef-11)
 
Germany
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۱۲:۱۶:۵۱
با سلام
به نظر اینجانب به عنوان کسی که سالها در سیستم بهداشتی درمانی کشور به عنوان پزشک عمومی متخصص و فوق تخصص کار کرده ام این تحلیل نیز همانند بخش اول آن به نوعی دچار خود کم بینی و سطحی نگری است
اگر افق های آینده خود را اینچنین پایین طراحی کنیم پیشرفتی حاصل نخواهد شد و همانند ....همیشه
دلخوش به آنم که از جیبوتی پیشرفته ترم !!!!!!
با توجه به سهم ایران در تولید علم پزشکی و پیشرفت هایی در سطح بهترین مراکز دنیا میبایست افق های خود را در حد کشورهای پیشرفته ترسیم و به آن سو حرکت کنیم (4211397) (alef-11)
 
علی
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۱۲-۳۰ ۲۰:۱۶:۳۰
برادر محقق .نحوه قیاس و کشورهایی که انتخاب کردید اشتباه است.
فایل پی دی اف 2011 سازمان جهی بهداشت در خصوص هزینه سلامت هر نفر در کشورهای مختلف از جمله ایران را ببینید .
نسبت پرستار به جمعیت را با کشورهای مختلف مقایسه کنید.
سطح مطالبات مردم با میزان پشتیبانی بیمه ایی ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کنید و مطالبی که باعث آدرس غلط میشود نویسید.
بی شک آمار و قیاس مناسب در کنار شناخت باورها و فرهنگ هر کشور مفید موثر برای همه خواهد بود.
موفق باشید. (4211845) (alef-11)
 
Taiwan
۱۳۹۶-۰۱-۰۱ ۰۷:۴۲:۵۰
کشورهای دنیا خودشون را با آلمان و سوئیس و ژاپن مقایسه می کنند
ما با سومالی لیبی و امثالهم تازه وضعیتمون هم قرمزه!!! (4212222) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۱ ۱۹:۱۰:۲۶
هم اکنون تعداد زیادی از همین پزشکان عمومی به دلیل نبود ردیف استخدام در شغل های دیگر مشغول بکارند . چرا سهمیه پزشکی زیاد شود. در حال حاضر دانشگاه آزاد فارغ التحصیل پزشک زیاد دارد و کمبودی نیست. (4212894) (alef-11)
 
Belgium
۱۳۹۶-۰۱-۰۲ ۲۰:۳۹:۱۰
هیچوقت پزشکان اجاره افزایش تعداد پزشک رانمیدهند چون دیگه رقیب زیاد میشه واززندگی اشرافی باکاروزحمت کم خبری نخواهدبود!!!! (4214258) (alef-11)
 
حسن
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۳ ۰۲:۳۷:۲۸
با سلام
چرا فقط در مورد نسبت پزشك و پرستار صحبت مي كنيد.
مگه تو بيمارستان ها فقط همين دو گروه هستند.
پاراكلينيك چي ؟ازمايشگاه و راديولوژي وضعشون از پرستاري خيلي بدتر است (4214534) (alef-11)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.