داخلی صفحه اقتصادی آرشيو يادداشت

۸

نگاهی به برنامه رئیس جمهور غیرقابل‌ پیش‌بینی؛

اقدامات اقتصادی ترامپ و تاثیر آن بر اقتصاد ایران دارد؟

ساسان شاه ویسی*، ۲۳ آبان ۹۵

انتخابات کشور آمریکا برگزار شد و آقای ترامپ رقابت را از کلینتون برد و توانست کلید کاخ سفید را در دست  بگیرید، ترامپ در ایام رقابت‌های انتخاباتی شعارهایی داده، اما هنوز وارد حوزه اجرایی نشده است که آیا همان شعارها را پیگیری خواهد کرد یا اینکه آن فقط شعار بوده و وقتی قدرت را در دست بگیرد، روشی دیگر را انتخاب خواهد کرد، بااین‌حال نمی‌توان خیلی صریح در مورد اقدامات او سخن گفت.

ترامپ هنوز وارد حوزه اجرایی نشده و قدرت را در دست نگرفته است، پس نمی‌توان در مورد اقدامات او صحبت کرد. برخلاف سایر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا در ادوار گذشته، آقای ترامپ دارای سابقه روشن سیاسی و موضع‌گیری در روابط بین‌الملل نیست که راحت‌تر بتوان او را به یک دیدگاه مشخص در هیئت حاکمه ساختاری امریکا منتسب کرد.

در حال حاضر یک ساختاری از پیش تعریف‌شده در حوزه فکری جمهور خواهان در اختیار است و یک قابلیت و کارکردی را می‌توان از آن اقتباس کنیم. سند کنوانسیون ملی جمهوری خواهان که در ایام رقابت‌های انتخاباتی اعلام شد و در کنار آن شعار و سخنانی که در مناظره‌های مختلف در سه دوره و بخصوص این چند سخنرانی که ترامپ برای جلب آرا به شهرهای جنوب شرق امریکا داشت را بررسی خواهیم کرد.

ارزیابی‌ها نشان دهند این است که ترامپ قطعاً یکی برانگیختگی متفاوت از جنس سخت، خشک و آمریکایی‌تر ، برخورد امریکا را به جهان نمایش خواهد داد. اینکه او بنا را بر این گذاشته است که هزینه‌ها و بودجه دفاعی و نظامی امریکا را تا دو برابر افزایش دهد، قطعاً کارکرد مشخصی در حوزه‌‌های بحران و یا حفظ و ایجاد منافع برای ایالات‌متحده امریکا در پی دارد که مشخصاً برای مناطق غرب آسیا، خلیج‌فارس و در کنار این موارد حوزه دریای چین را تقویت کند.

ترامپ اعلام کرد اگر کشوری مانند کره شمالی سلاح هسته‌ای داشته باشد، می‌توان با او وارد مذاکره شده و توافقاتی انجام داد؛ پس می‌توان چالشی را در شرق آسیا و درعین‌حال توافقی را در غرب آسیا با روسیه را شاهد باشیم که نشان می‌دهد یک چالش با قدرتی مانند چین می‌تواند به وجود بیایید و یک روابط راهبردی با کشور روسیه که اکنون به ایران نزدیک است قابل پیش‌بینی و ارزیابی کرد.
عمده بحث‌ها و شعاری‌هایی که آقای ترامپ در ایام رقابت انتخابی داد، به وضعیت داخلی و اقتصادی امریکا معطوف بود که به دنبال بهره جستن از ظرفیت‌های خارج‌شده آمریکا به سایر مناطق است.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ترامپ یک سرمایه‌دار است، رویکرد ایجاد سرمایه و کارکرد دادن به آن را در داخل سرزمین‌های اصلی امریکا پیگیری کند و سعی می‌کند روابط و لابی‌های خاصی را در جهت افزایش نرخ رشد اقتصادی با کارکردهای مثبت در درون سرزمین‌های اصلی را ایجاد نماید. به عبارتی شرایطی را به وجود بیاورد که بخشی از سرمایه خارج‌شده در دوران ساب پرایم‌های امریکا که مقصد آن‌ها چین بوده است را با ایجاد تهدید افزایی در آن منطقه، باعث گردش، مهاجرت و بازگشت این سرمایه‌ها که رقمی حدود 10 هزار میلیارد دلار است را به وجود بیاورد.

ترامپ، سعی می‌کند نرخ رشد اقتصاد را در امریکا واقعی‌تر کند و موضوعی به‌عنوان رویایِ آمریکایی که از حدود سال 1945 میلادی تاکنون به‌عنوان یک سند نانوشته و دست نیافتی برای نظام لیبرال دمکراسی آمریکایی مطرح بوده است را ایجاد کند. احتمالاً ترامپ یک سنتزی را تعریف خواهد کرد که با رویکرد دمکراسی خواهی دمکرات‌ها که به آن دست پیدا نکردند، برسد و دلایل را بخصوص در حوزه اقتصادی مورد شمارش قرار خواهد داد و کارکردهایی برای دلار و روابط اقتصادی امریکا و کارکردهای اقتصادی برای روابط نظامی و میلیتاری امریکا در مناطق مختلف ازجمله برای حوزه اروپا تعریف می‌کند؛ به نظر می‌رسد همه این موارد را در خدمت خواهد گرفت تا اندازه اقتصادی امریکا را بیشتر از چیزی که اکنون وجود دارد یا ملموس‌تر یا به نقطه رفاه نزدیک‌تر کند.

صرفه نظر از اینکه این موارد در قالب ایده مطرح است و اینکه چه عناصر و عواملی در داخل ساختار موجود امریکا این اقدامات را انجام می‌دهند، فراموش نکنیم که حتی اگر این ایده‌ها نابجا و خیلی دست نیافتی باشد، به‌واسطه اینکه بیش از یک‌صد سال از آخرین دوره‌ای که دولت، مجلس سنا و نمایندگان یکپارچه بودند، می‌گذرد و امروز جمهور خواهان توانستند این موارد را در اختیار بگیرد و به نظر می‌رسد که هر اتفاقی قابل پیش‌بینی است، البته آقای ترامپ به‌عنوان انسان غیرقابل‌پیش‌بینی معرفی‌شده است.

اما انتخاب ترامپ جمهوری‌خواه به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا و اقتصاد ملی ایران از چند جهت با تصمیم‌گیری‌های او مرتبط باشد.
 
 تغییرات قیمت نفت
ارتباط عمده‌ای که ترامپ با اقتصاد ایران خواهد داشت، نفت است، زیرا عمده درآمدهای ارزی ایران ناشی از فروش نفت حاصل می‌شود که بی‌ثباتی در بازار نفت بخصوص در منطقه دریایِ چین که سه مشتری عمده ایران مانند چین، ژاپن و کره در آنجا مستقر هستند که اگر بی‌ثباتی در این بازار مصرفی ایجاد شود، قطعاً چالشی را خواهیم داشت و یا تقابل ترامپ با کشورهای عربی که اگر اجرایی شود، می‌تواند در قیمت نفت تأثیرگذار باشد و باعث تغییر در میزان درآمدهای ارز کشور شود.
 
 دلار امپراتوری امریکا
اگر ترامپ بخواهد بی‌ثباتی و یا نظام جدیدی برای دلار ایجاد کند تا استفاده هر چه بهتر از دلار برای آمریکایی‌ها به وجود بیابد، قطعاً در آن‌طرف معامله، کارکرد مؤثر دلار برای اقتصاد ملی ایران دچار چالش می‌شود، کما اینکه بلافاصله بعد از روشن شدن افق او به‌عنوان جایگاه ریاست‌جمهوری امریکا، مشاهده کردیم ارزش کاذبی را دلار امریکا از دست داد. صرفه نظر از اینکه این کاهش واقعی است یا نه اما به نظر می‌رسد از این به بعد بیش‌ازپیش باید منتظر از دست ارزش دلار با توجه به تصمیماتی که کاخ سفید خواهد گرفت، باشیم. این به‌منزله ورود تورم یا از دست دادن ارزش پول ملی و یا نهایتاً عدم کارایی منابع ارزی که مثلاً قرار است از صادرات نفت به دست بیاوریم. را ایجاد خواهد کرد.
 
تغییر قیمت مواد اولیه
ارتباط دیگر است که ترامپ تصمیمات متفاوتی که احتمالاً با دیدگاه وال‌استریت در منازعه است را خواهد گرفت، زیرا او بنا را بر این گذاشته است که یک سری از اصلاحات ساختاری-روندی را در حوزه اقتصاد ملی امریکا از فضای کسب‌وکار کوچک تا اصلاح نرخ بازده مالیاتی برای درآمدهای کوچک، متوسط و برای درآمدهای بالا برقرار کند که به نظر می‌رسد تأثیر مستقیمی را می‌تواند هم در بورس نیویورک و بورس کالا در موضوع مواد اولیه در سطح جهان و به‌تبع آن تغییر قیمت‌ها و مواد اولیه مستقیماً داشته باشد که در بازار بورس ایران نیز این تغییرات را مشاهده خواهیم کرد.
 
 برجام و اقتصاد ایران
باید یکسری از پرسوناژهایی مورد ارزیابی دقیق‌تر قرار گیرد و برای پالس‌های که اقتصاد امریکا از این به بعد به جهان می‌فرستد را انتظار داشته باشیم. اقداماتی مانند درگیری‌های منطقه‌ای و شدت دادن به آن، در جهت هزینه و قابلیت استعداد میلتاری امریکا در مناطق مختلف به جهت کسب سود و ثروت بیشتر برای اینکه دولت، رفاه جدید را رفورم کند را از ایالات‌متحده امریکا مورد انتظار داشته باشیم و ازاین‌جهت بایستی چند سطح در چند بُعد با چند رکن را در سطح اقتصاد ملی ایران مبتنی بر منافع ملی مورد پرسش قرار دهیم.
 
درعین‌حال عناصری که در کنگره و سنا خواهد بود، به‌شدت با سند توافقی که امروز روی میز است، با عنوان سند برجام، دچار چالش هستند. در سند برجام ایالات‌متحده را متعهد به آنچه دولت برای تعلیق برخی از حدود و ثغور سنک شنها و تحریم‌ها پذیرفته است، نتوانست او را مقید کند، چه‌بسا دولت بعدی آمریکا مخالفت و یا آن تعلیق را هم از حالت تعلیق خارج کند و بر اساس مصوباتی دولت را مجبور خواهد کرد و با تصمیمات آنی و جدید، مخاطرات احتمالی ولو برای منافع فرضی که برای بعد از برجام انتظار داشتیم را به وجود بیاورد.

البته باید پروسه انتقال قدرت به ترامپ و کابینه او کامل شود که وی وزیر خارجه را «نیوت گینگریچ و یا باب کروکر»  انتخاب کند و یا اینکه « اسیو مونچن» را به عنوان وزیر خرانه داری و جایگزین دوره ای«جانت ییلن» را در فدرال رزرو بر کرسی نشاند یا هیچ‌کدام. در کنار هم یکی سری از عوامل ایجاد شک و التهاب را می‌تواند در روابط سنتی، امنیتی و اقتصادی امریکا ایجاد کند که نیاز به زمان دارد تا متوجه شویم کدام سناتورها و نمایندگان ادوار مختلف امریکا قرار است تصدی پست‌های کلید را در دولت ترامپ داشته باشد؛ که مهندسی رفتار ایالات متحد امریکا بر اساس آن نقش‌آفرینی‌ها تغییر می‌کند یا نه.