نظر منتشر شده
۶
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 356393
پیشنهاد کتاب/ «راهنمای تفکر نقادانه»؛ نیل براون و ام. کیلی؛ ترجمه کورش کامیاب؛ مینوی خرد
زندگی خردمندانه با تفکر نقادانه
دکتر علی غزالی‌فر*، 5 خرداد 1395
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۵ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۵:۴۸
«راهنمای تفکر نقادانه (پرسیدن سوال‌های بجا)»
نویسندگان: ام. نیل براون و استیوارت ام. کیلی
مترجم: کورش کامیاب
ویراستار: هومن پناهنده
ناشر: مینوی خرد، چاپ پنجم ۱۳۹۴ ویراست سوم
۳۳۸صفحه، ۲۳۰۰۰ تومان

شما می‌توانید کتاب «راهنمای تفکر نقادانه» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.

«آن کس که عادت کند بدون دلیل بپذیرد و بدون دلیل رد کند، از فطرت انسانی خارج شده است.» ابن‌سینا به این دلیل چنین سخنی را می‌گوید که از نظر او فطرت انسان، چیزی جز عقل و خرد او نیست. این‌که سرشت و حقیقت انسان همان عقل و خرد اوست یا چیزی دیگر، در این مطلب شکی نیست که عقل و خرد مهم‌ترین بعد وجود انسان است. مهم‌ترین کارکرد عقل و خرد نیز تفکر است. لذا پرداختن به تفکر پرداختن به مهم‌ترین شأن این موجود دو پا به‌شمار می‌آید. به همین دلیل از دیرباز افراد بسیاری در این مسیر گام برداشته‌اند. امروزه نیز در این زمینه کارهای قابل توجهی انجام می‌شود به حدی که آموزش تفکر نقدی به یکی از شایع‌ترین و گسترده‌ترین ماده‌های آموزشی بدل شده است. امروزه در سراسر جهان در بیشتر مقاطع تحصیلی، دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های مهارت‌افزایی ‌جایگاه مهمی به تفکر نقدی اختصاص می‌دهند. لذا عجیب نیست که در این زمینه شاهد انتشار کتاب‌های زیادی باشیم. تعدادی از این آثار، اگر چه نه بسیار، به زبان فارسی نیز ترجمه شده‌اند. «راهنمای تفکر نقادانه» نیز در زمره بهترین منابع برای آموزش تفکر نقدی است؛ زیرا مولفان این کتاب علاوه بر اینکه استادان مشهوری در زمینه تفکر نقدی هستند، تجربه ۶۵ سال آموزش آن را نیز در کارنامه خود دارند و لذا در این زمینه علم و تجربه را با هم آمیخته و اثر آموزشی بسیار ارزشمندی نگاشته‌اند.

اما ضرورت و اهمیت پرداختن به تفکر نقدی چیست که این چنین مورد توجه است و روز‌به‌روز بیشتر محل عنایت واقع می‌شود؟ پاسخ کلی این است که زندگی امروزی چنین چیزی را اقتضا می‌کند به‌طوری که بدون تفکر نقدی زندگی ما دچار مشکلات جدی و اساسی می‌شود. ما در اینترنت، روزنامه‌ها، کتاب‌ها، مقالات، مجلات و سخنرانی‌ها، با سیلی از ادعاها و نظریاتی روبه‌رو می‌شویم که از سوی کارشناسان یا شیادان و کلاهبرداران ارائه می‌شود که به ما می‌گویند چه کنیم و چه نکنیم. اما کدام نظر و ادعا را باید بپذیریم یا رد کنیم؟ و چرا؟ این امر مهم است؛ زیرا بسیاری از نظریات پیامدهای مهم و سرنوشت‌سازی در زندگی دارند. همچنین همه مردم روزبه‌روز بیشتر به نظرات کارشناسان، نویسندگان، معلمان، سیاست‌مداران، روزنامه‌نگاران، خبرنگاران، مجریان شبکه‌های تلویزیونی و... متکی می‌شوند. به‌دلیل پیچیدگی و سرعت جریان امور زندگی اغلب مردم مایل‌اند که آنچه را می‌بینند و می‌شنوند بدون نقادی بپذیرند و منفعلانه نظریات را قبول کنند و خود را با سختی‌های تفکر به دردسر نیندازند.

البته ما قطعا در بسیاری از مسائل به کارشناسان نیاز داریم، اما نظریات کارشناسان گاهی با هم تعارض دارند. هر کارشناسی خود را بهتر از دیگر کارشناسان می‌داند و نظر خود را درست و نظر دیگران را خطا می‌داند. در این میان نظر چه کسی را قبول کنیم؟ واقعیت آن است که علی‌رغم اهمیت نظر کارشناس، به هیچ وجه نمی‌توان آن را پذیرفت مگر اینکه از صافی‌های تفکر نقدی با موفقیت رد شود. لذا نظریات کارشناسان نه تنها ما را از تفکر نقدی بی‌نیاز نمی‌کند، بلکه برای بهره‌برداری درست از آنها لازم است که حتما تفکر نقدی را بکار بگیریم. نویسندگان این اثر حتی ادعا می‌کنند که «وقتی فلان پزشک جراح به شما می‌گوید که لازم است تحت عمل جراحی قرار بگیرید، طلب‌کردن پاسخ برای سوال‌های نقادانه مطرح‌شده در این کتاب می‌تواند سبب زنده‌ماندنتان شود.»

علی‌رغم این‌که چنین توجهی لازم است اما آنچه در میان عموم مردم شایع شده بی‌توجهی به شواهد و قرائن، استفاده بی‌دقت و سرسری از زبان، دادوهوار راه‌انداختن به‌جای دلیل و برهان‌آوردن است. در حالی که برعکس، سخت‌گیری در پذیرفتن استدلال‌ها، برای حل مشکلات یا جلوگیری از ایجاد آنها ضرورت دارد. همین امر باعث شده که نویسندگان، تفکر نقدی را بررسی نقادانه ادعاها به‌صورت پرسش و پاسخ مطرح کنند، البته نه هر پرسشی. از نظر آنان در این زمینه یازده پرسش کلیدی و مبنایی وجود دارد که به ترتیب عبارتند از:

۱- مسئله چیست و نتیجه/مدعا کدام است؟
۲- دلایل استدلال کدام‌اند؟
۳- کدام واژه‌ها یا عبارت‌ها مبهم‌اند؟
۴- تضادهای ارزشی و فرض‌های ارزشی کدام‌اند؟
۵- فرض‌های توصیفی کدام‌اند؟
۶- آیا مغالطه‌ای در کار نیست؟
۷- شواهد چقدر محکم‌اند؟
۸- آیا علت‌های بدیل در کار نیستند؟
۹- آیا آمار عرضه‌شده فریب‌دهنده نیست؟
۱۰- چه اطلاعات مهمی بیان نشده است؟
۱۱- چه نتیجه/مدعاهای معقول دیگری می‌توان مطرح کرد؟

نتیجه پرسیدن بجا و درست این سوال‌ها آن است که انسان به قدر و ارزش واقعی آنچه می‌خواند یا می‌شنود پی ببرد و نظر خاص خود را اتخاذ کند. دیگر آنکه طرح این پرسش‌ها در همه مسائل زندگی همچون مسائل سیاسی، مثل انتخابات، مسائل اجتماعی، خانوادگی و... کمک می‌کند تصمیم و انتخاب‌های بهتری داشته باشیم.

در این کتاب پس از یادداشت کوتاه مترجم و مقدمه روشنگر نویسندگان، چهارده فصل وجود دارد. فصل اول، «فایده پرسیدن سوال‌های بجا»، این مطلب را توضیح می‌دهد که چرا فرآیند تفکر نقدی باید به صورت طرح پرسش‌های درست و مناسب باشد. از فصل دوم تا فصل سیزدهم هر کدام از آن پرسش‌های یازده‌گانه در یک فصل جداگانه به‌دقت، با تفصیل و همراه با مثال‌های فراوان توضیح و آموزش داده می‌شود. البته در این میان پرسش هفتم به دلیل تنوع و تکثر شواهد دو فصل را به خود اختصاص داده است تا همه انواع شواهد مورد بررسی دقیق و تفصیلی قرار بگیرند. فصل چهاردهم نیز نتایج همه فصل‌های گذشته را به صورت یک‌جا مطرح می‌کند و با مثال همه آن پرسش‌ها را با هم به‌کار می‌گیرد. اساسا یکی از مزیت‌های کتاب همین است که سراسر آن پر است از مثال‌هایی که به مسائل مناقشه‌انگیز روزگار ما می‌پردازند. در پایان هر فصل نیز تمرین‌ها و پاسخ‌هایی برای فراگیری بهتر مطالب آن فصل آورده شده است تا خواننده با تامل و پرداختن به آنها مهارت خود را در این زمینه افزایش دهد. زیرا هدف نویسندگان فقط آشناکردن خواننده با این پرسش‌ها و نحوه استفاده از آنها نیست. آنان قصد دارند که خواننده در به‌کارگیری پرسش‌ها مهارت خوبی نیز پیدا کند.

بخش آخر کتاب، سخن پایانی، نیز چند نکته مهم را تذکر می‌دهد. از جمله اینکه تفکر نقدی در اصل برای نشان‌دادن نقاط ضعف و کاستی‌های نحوه تفکر دیگران نیست، بلکه فرآیندی است برای بهسازی باورهای خودمان و تصمیم‌هایی که هر یک از ما باید بگیریم. لذا مهم است که بدانیم در ارتباط با دیگران آن را چگونه اجرا کنیم. در این زمینه رعایت چند مطلب مهم است. به عنوان نمونه نویسندگان تذکر می‌دهند که «سوال‌های نقادانه را با لحنی مطرح کنید که انگار کنجکاو هستید. برای استفاده موثر از تفکر نقادانه، هیچ چیز بدتر از این طرز برخورد نیست که بگویید: آها، مچت را گرفتم. داری اشتباه می‌کنی.» به علاوه، اگر تفکر نقدی درست انجام شود، شیوه بیان و طرز نوشتن ما را نیز تصحیح کرده و بهبود می‌بخشد و از این طریق روابطمان با دیگر انسان‌ها بهتر می‌شود. همچنین یک نمایه موضوعی بسیار خوب هم به کتاب ملحق شده است که به خواننده کمک می‌کند اصطلاحات خاص تفکر نقدی را در سراسر کتاب به‌راحتی بیابد و در قسمت خاص هر کدام، تعریف و توضیح آنها را فرابگیرد.

این نکته شایان توجه است که این اثر علاوه بر اینکه راهنمای خوب و دقیق اما در عین حال ساده و مختصر برای تفکر نقدی است، گروه خاصی را مخاطب قرار نمی‌دهد و برای عموم افراد نگاشته شده است و برای طیف وسیعی از افراد از مقطع تحصیلی دبیرستان تا دکتری قابل استفاده بوده و بسیار آموزنده است. لذا برای استفاده از آن فرقی نمی‌کند چقدر تحصیلات داشته باشیم. دانشمند هم باشیم بازهم نیازداریم که تفکر نقدی را بیاموزیم و لازم است یادبگیریم چگونه درست استدلال کنیم. به عبارت دیگر این اثر به همگان یاد می‌دهد که در همه زمینه‌ها خودشان تصمیم بگیرند و خودشان انتخاب کنند که چه نظری را بپذیرند یا رد کنند.

اما چرا باید به این کتاب روی بیاوریم و تفکر نقدی را جدی بگیریم؟ در پاسخ به این پرسش بدون هیچ اغراقی باید گفت که تفکر نقدی لازمه زندگی خردمندانه است؛ چه از جهت فردی و چه از جهت اجتماعی. نویسندگان نیز کاملا بر حق هستند که با این عبارت اثر خود را به پایان برسانند: «بر اساس تفکر نقادانه هویتی برای خود بسازید که بتوانید به آن افتخار کنید. تفکر نقادانه را به‌خاطر خودتان و جامعه‌ای که در آن هستید به‌کار بگیرید.»

* دکترای فلسفه
کلمات کلیدی : راهنمای تفکر نقادانه
 
www
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۱۷:۰۵:۴۶
امروز نه خواندن و نوشتن باسوادی است و نه کامپیوتر بلد بودن!
بلکه کسی باسواد است که تفکر نقادانه بداند. حال ببینید از این نظر کشور ما چقدر باسواد است! البته تفکر نقادانه مال جامعه ای است که جلوی چندصدایی به بهانه ی "هم صدایی" گرفته نشود. (3724162) (alef-13)
 
Human
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۱۸:۵۴:۰۰
واقعا تفکر نقادانه از نان شب برای ما واجبتر است. (3724305) (alef-13)
 
Germany
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۱۸:۵۸:۵۷
وارد دشت خوزستان سرزمین گرم و خشک که می شی تمام لبت پوست پوست می شه و دانیالی که هر کی می رفت خوزستان به کمک رزمندگان یه عکسی ازش داره و ماهم از شوش یه عکسی در نوجوانی داریم و چقدر هوای خوزستان ناسازگار بود ما به گرم شرجی بندر بیشتر آمیخته هستیم تا گرم و خشک خوزستان آنهم اپاخر بهار و تابستان مه اوج گرماست جنگ و زندگی نوجپانان ایرانی در خوزستان یادش بخیر قرارکاه کربلا و سلمونی در پادگان ابوالفضل اصفهان یها (3724311) (alef-13)
 
saeedi
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۲۲:۳۴:۳۹
بر اساس تفکر نقادانه هویتی برای خود بسازید که بتوانید به آن افتخار کنید. تفکر نقادانه را به‌خاطر خودتان و جامعه‌ای که در آن هستید به‌کار بگیرید. (3724697) (alef-15)
 
گل سرخ
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۲۲:۵۱:۱۶
تفکر نقادانه؟!!
مگر تفکر غيرنقادانه هم هست؟
آيا اينطور نيست که تفکر حقيقي همان تفکر نقادانه است و تفکر نقادانه در واقع تفکر نيست؟ (3724740) (alef-15)
 
جهاني
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۵-۰۳-۰۵ ۲۳:۱۹:۲۱
«آن کس که عادت کند بدون دلیل بپذیرد و بدون دلیل رد کند، از فطرت انسانی خارج شده است.»

لايک براي ابن سينا (3724780) (alef-15)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
زندگی خردمندانه با تفکر نقادانه