داخلی صفحه اجتماعی آرشيو يادداشت

۲

کرسی آزاداندیشی؛ از همگرایی تا تفرقه افکنی

بخش تعاملی الف - سجاد بخشی

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

بدون شک هیچ مسلک و آئینی در دنیا بیش از اسلام روش مناظره و مباحثه برای اثبات حقائق و تبلیغ را مطرح نمی کند. از قرآن کریم که شاخصِ اصلیِ آن گفتگو است، گرفته تا سیره نبوی و ائمه همه بر تقدم گفتگو بر منازعه تاکید دارند. بر همین اساس نظام جمهوری اسلامی نیز بر پایه تفکر و آزادی افکار بنا نهاده شد و در این راه بزرگانی همچون شهید مطهری، دکتر شریعتی، شهید بهشتی، آیت الله مصباح و ... با تاکید بر اصالت قوه فکر در دوران قبل از انقلاب و پس از آن در آغازین روزهای برپایی حکومت اسلامی اقشار مختلف مردم را انسان هایی متفکر و صاحب اندیشه تربیت کردند و نتیجه آن شد که در همه آن دوران بروز و ظهور فتنه ها کمترین آسیب را به اصل نظام اسلامی وارد کرد.

متاسفانه هر چه از سال های اولیه انقلاب فاصله گرفتیم، به جای آن که در جهان تشنه اندیشه از برتری های فکری تشیع سخن به میان آید مدام از این اصول دور افتادیم و در همین زمان بود که غربی ها با گسترش روزافزون رسانه ها به طور قابل توجهی جای اندیشه های ناب اسلامی را در اذهان نسل دوم و سوم انقلاب گرفته و به اندیشه های خام، مطابق میل خود جهت دادند.

و نتیجه این انحرافات فکری به علاوه ایجاد زمینه های اجتماعی، منجر به وقوع حوادثی همچون ۱۸ تیر ۷۸ و یا فتنه ۸۸ شد. در هر دو مورد مذکور نقش نقض آزادی بیان بسیار آشکار است. هم در شعارهای دانشجویان معترض ۱۸ تیر و هم در بیانیه های میرحسین موسوی تاکیدات قابل توجهی بر افزایش آزادی های مطبوعات شد.

بعد از وقایع ۱۸ تیر بود که مقام معظم رهبری تاکیدات خود بر گسترش کرسی های آزاداندیشی را افزایش دادند و این منویات پس از سال ۸۸ مجدداً در صدر توجهات قرار گرفت و این بار به دلیل آگاهی مسئولان اجرایی کشور به دلیل حوادث سال ۸۸ این مسئله جدی تر گرفته شد. تلاش ها برای سامان دادن به نحوه برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در سطح جامعه و به خصوص در محیط های دانشگاهی افزایش یافت و در نتیجه آمار برپایی این کرسی ها و همچنین مناظرات به طرز قابل توجهی بالا رفت. متاسفانه در چند سال اخیر موضوعات کرسی های آزاداندیشی به شدت تحت تاثیر موضوعات روز سیاسی قرار گرفته است به نحوی که فراموش شده بسیاری از کج فهمی های سیاسی ریشه در ضعف اعتقادات و نا آگاهی های مذهبی دارد.

به طور مثال پس از توافق ژنو کمتر دانشگاه شناخته شده ای در کشور بود که حداقل یک کرسی یا مناظره با این موضوع برگزار نکند و متاسفانه به این مسئله توجه نشد که پس از این توافق کشور بیش از آن که نیاز به تحلیل کلمه به کلمه این توافقنامه داشته باشد به وحدت و همگرایی نیاز دارد. از یک سو مخالفان هر روز از تریبونی بند به بند مذاکره با غرب را مورد تشکیک قرار می دادند و از سوی دیگر دولتمردان به جای سعه صدر به تقابل با منتقدان برخواستند و در نتیجه جامعه و به خصوص دانشگاهیان به دو قطب کاملاً رو در روی یکدیگر تقسیم شدند مجدداً تاکید می شود این مسئله در حالی اتفاق افتاد که پس از ژنو بهترین کمک به کشور وحدت رویه بود نه تفرقه افکنی. چه قدر بهتر بود اگر در این زمان به جای ایراد چنین مباحثی مسائل عمیق تری که تفاهم بیشتری روی آن بود مطرح می شد؛ روش دیپلماسی پیامبر اسلام، اصول بحث و مناظره در سیره ائمه، جایگاه نرمش قهرمانانه نزد معصومین و ... مطالبی است که اگر صاحب نظران منصفانه و به دور از تعصب مطرح نمایند علاوه بر به روز بودن، به شدت وحدت آفرین و جذاب نیز هست.

مثال دیگری که درباره نحوه برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در شرایط فعلی به شدت جلب توجه می کند، انتخاب موضوعات سطحی و نازل است. تصور می کنم کمتر دانشگاهی باشد که تا به حال کرسی هایی با موضوعات حجاب، روابط دختر و پسر و مسائلی از این دست برگزار نکرده باشد. تجربه نیز نشان داده اینگونه مسائل به شدت با استقبال دانشجویان مواجه می شود. و به همین دلیل بیلان کاری بسیار خوبی برای معاونت های فرهنگی محسوب می شوند. اما فایده این کرسی ها برای جویندگان راه حقیقت چیست؟ آیا جز این است که مطالب و شبهات تکراری مدام بیان و پاسخ های یکنواختی نیز دریافت می شوند در حالی که بعضاً دانشجویان با ریشه های اسلام مشکلات اساسی دارند و یا اغلب اسلام را تنها در نماز و روزه می بینند.

این مسئله همانند این است که ما ظرفی نداشته باشیم و مدام آب بریزیم به توهم این که آب جمع کنیم. آیا بدون ظرف، آبی جمع می شود؟ در حالی که در اندیشه جوانان هنوز چهارچوبی به اسم اسلام شکل نگرفته قصد داریم فروع آن را در افکار شکل دهیم؛ و بدون شک هیچگاه موفق نخواهیم شد تا زمانی که سراغ ریشه ها و شبهات اصلی اسلام رفته و از بازگویی و پاسخ به آن ها ترسی نداشته باشیم. مع الاسف باید گفت چون بعضاً مسئولان خود برای شبهاتشان پاسخی ندارند تصور می کنند اسلام و نظام جمهوری اسلامی ناقص است بنابراین از برگزاری چنین کرسی های واهمه دارند در حالی که بسیاری از اساتید دینی و سیاسی کشور برای کوچکترین مسائل تا اساسی ترین آن ها پاسخ های بسیار دقیق عقلی و منطقی دارند اما به دلیل نا آگاهی آقایان هیچگاه زمینه برای بیان آن ها ایجاد نشده است.

به طور کلی می توان گفت کرسی های آزاد اندیشی بر خلاف آن که محلی برای تقریب عقاید و همگرایی افکار باشد، به جایگاهی برای تقویت احزاب و گروه های سیاسی مبدل شده است. دقیقاً برخلاف دوران انقلاب اسلامی که بزرگانی چون شهید مطهری و مرحوم شریعتی قالب اسلامی را در اذهان شکل دادند و این مردم بودند که خود در پی این تفکرات اسلامی مسیر حقیقت را یافته و به دنبال آن حرکت کردند.