سر هیدرانوشته: کارلوس فوئنتس
ترجمه: کاوه میرعباسی
ناشر:
ماهی، چاپ اول ۱۳۹۴
۳۴۱ صفحه، ۲۱۰۰۰ تومان
این کتاب را
فروشگاه اینترنتی شهر کتاب تا یک هفته پس از معرفی، با
۱۰% تخفیف ویژه عرضه میکند، در صورت تمایل
اینجا کلیک کنید.
****
کارنامهاش چنان وزنی داشت که سالها بود انتظار داشتیم نوبل ادبیات را بدستش بدهند. هر چه میگذشت این انتظار بیشتر میشد، به خصوص بعد از آن که ماریو بارگاس یوسا نیز نوبل گرفت، اگر چه می دانستیم بعید است به سرعت یک اسپانیولی زبان دیگر جایزه را بگیرد، اما این مانع از آن نبود که بگوییم: نوبتی هم که باشد دیگر نوبت اوست! اما این اتفاق نیفتاد اگرچه کارلوس فوئنتس بارها تا مرز نوبل ادبیات پیش رفت.
با نوبل یا بی نوبل، جایگاهش در ادبیات جهان آنقدر مستحکم بود که بی نیاز به نوبل یا هر جایزه دیگری، در تاریخ ادبیات ماندگار شود. ایستاده بر تارک ادبیات اسپانیایی زبان به همراه دوستانش گابریل گارسیا مارکز و ماریو بارگاس یوسا. براین اساس نابجا نیست اگر گفته شود این نوبل بود که بخت آن را نداشت تا به کارلوس فوئنتس برسد! بگذریم از اینکه فرانسویان با دادن مدال لژیون دونور (۱۹۹۲) از فعالیت های ادبی او قدردانی کردند و در سال ۱۹۸۷نیز مهم ترین جایزه ادبی در جهان اسپانیایی «جایزه سروانتس» به او اهداشد.
کارلوس فوئنتس در میانه دهه شصت به مخاطبان ایرانی معرفی شد، با رمان آسوده خاطر ترجمه محمد امینی لاهیجی که توسط نشر تندر به بازار آمد. ناشری که کمی بعد با انتشار معروف ترین رمان او «آئورا» با ترجمه بسیار خوب عبدالله کوثری و همچنین رمان ارزشمندی چون «مرگ آرتیمو کروز» با ترجمه مهدی سحابی او را به چهرهای محبوب مبدل ساخت. (۱) از آن روزگار تا امروز آثار بسیاری از فوئنتس به فارسی ترجمه شده و جملگی نیز با اقبال مخاطبان جدی و حرفهای ادبیات داستانی روبهرو شده اند؛ هرچند هنوز چند اثر بسیار مهم کارنامه او باقی مانده است.
کارلوس فوئنتس چندین بار به این نکته اشاره کرده که رمان ایدهآلش جایی بین اولیس (جیمز جویس) و کنت مونت کریستو (الکساندر دوما) قرار دارد. یکی پیچیده با زبانی دشوار و آمیخته با رمزها و نمادهای اسطوره ای و دیگری داستانگو و سرگرم کننده با زبانی ساده بدون پیچیدگی های ساختاری اما برخوردار از مضمونی غنی و پرملات به لحاظ داستانی.
ایستادن در این میانه چنان دشوار مینماید که کمتر نویسنده ای توانسته نقطه اعتدال را بیابد. با این معیار فوئنتس نیز در داستانهایی که می نوشت بیشتر به سمت اولیس متمایل بود تا کنت مونت کریستو. (۲) به همین خاطر اغلب آثار او جزو داستانهای دشوارخوان ادبیات امریکای لاتین محسوب می شدند؛ آمیخته با رگههای پررنگی از تاریخ و اسطورههای آن سرزمین. مهمتر از همه اینکه در عین برخورداری از خصلت های بارز بومی آثاری خلق کرده است که تاثیر بسیاری از فرهنگ جهانی گرفتهاند؛ چرا که نوع زندگی او از کودکی تا مرگ و زیستن در سرزمین های مختلف با فرهنگ های گوناگون، حجم وسیعی از دانش فرهنگهای دیگر و نیز فرهنگی جهانی برایش به ارمغان آورده بود که بازتاب آن در آثارش به خوبی هویداست.
سرهیدرا در میان آثار کارلوس فوئنتس یک استثناست. اثری بسیار متفاوت با آن حال و هوا و ویژگیهایی که از نوشتههای او می توان انتظار داشت. سرهیدرا رمانی است برخوردار از حال و هوای جاسوسی، انتخاب این ژانر از سوی نویسنده ای چون فوئنتس آنقدر عجیب هست که میتوان پیش بینی کرد که او با این ژانر یک بازی و شوخی ترتیب بدهد. در واقع او به جای یک رمان جدی جاسوسی که مبتنی بر قواعد ژانر باشد، پارودی یک رمان جاسوسی را نوشته است و خود فوئنتس مترجم کتاب معتقد است: «سر هیدرا نخستین و احتمالا یگانه رمان جاسوسی در ادبیات مکزیک است. چنان که خود فوئنتس میگوید، قصد داشته از سر تفنن یک پارودی جاسوسی بنویسد، روایت یک جیمز باند جهان سومی را. اما به رغم نیت اولیه، این اثر به تلخاندیشی در باب بیاخلاقی، منفیبافی و پلیدی در عرصه سیاست بدل شده است. قهرمان رمان، فلیکس مالدونادو، شخصیتی شبیه «یوزف کا»ی کافکاست، با این تفاوت که نه درگیر محاکمه است و نه تلاش میکند بیگناهیاش را به اثبات برساند، زیرا محاکمهاش به پایان رسیده و جرمش اثبات شده.»
با این او صاف میتوان گفت در این رمان، کارلوس فوئنتس برخلاف دیگر آثارش که به اولیس نزدیک بودند،به سمت کنت مونت کریستو حرکت کرده و اثری داستانگو را نوشته است. در رمان سرهیدرا فوئنتس سیمای نویسندهای را از خود به نمایش گذاشته که قدرت چشاندن لذت خوانش رمانی سرگرم کننده را به مخاطب دارد؛ رمانی که در عین حال از جنبه های غنی محتوایی و ادبی نیز برخوردار است.
نثر فوئنتس نثری زیباست که گاه به شعر پهلو می زند و در عین حال ابزاریست برای روایت. کاوه میرعباسی این رمان را مستقیما از اسپانولی به فارسی برگردانده و در عین حال از زبان انگلیسی نیز برای درک نقاط دشوار و مبهم آن بهره گرفته و برگردان مقبول او به فارسی نیز به شایستگی توسط نشر ماهی به مخاطبان عرضه شده است.
پی نوشت:1- متاسفانه نشر تندر با وجود آثار ارزنده ای که منتشر کرد عمر چندان دراز نبود.
2- البته این یک مثال کلی اعتباری ست که دو گونه متفاوت از ادبیات را نمایندگی می کند و پیداست غرض نزدیکی جزئی نگرانه و انطباق سبکی نیست.