الف - خروج آمریکا از توافقنامه پاریس، اقدامی در راستای حفظ منافع ملی آمریکا

خروج آمریکا از توافقنامه پاریس، اقدامی در راستای حفظ منافع ملی آمریکا

چکیده: خروج آمریکا از توافقنامه پاریس هرچند انتقادات فراوان کشورهای اروپایی را در پی داشت ولی اقدامی در راستای منافع ملی آمریکا و با هدف جلوگیری از دست رفتن صدها هزار فرصت شغلی در صنایع مختلف بود زیرا این کشور دارای منابع سرشار زغال سنگ و نفت است.

***
پنج شنبه هفته گذشته، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، دستور خروج این کشور از توافقنامه پاریس را صادر کرد و گفت: «در راستای عمل به تعهداتم و برای حفاظت از آمریکا و شهروندانش، اعلام می‌کنم که ایالات‌متحده از توافق آب و هوایی پاریس خارج خواهد شد...به توافقی می‌پیوندیم که مفاد آن برای تجار، کارگران، مردم و مالیات‌دهندگان آمریکایی عادلانه باشد... ما بدون توافقنامه اقلیمی پاریس تمیزترین آب و هوا را داریم. ما با محیط زیست رفتار دوستانه خواهیم داشت، ولی ما تجارت و بیزینسمان را از کار نمی‌اندازیم». ترامپ اعلام کرد که پیوستن آمریکا به این معاهده بین‌المللی موجب از دست رفتن صدها هزار فرصت شغلی در صنایع اتومبیل سازی، معدن، کشاورزی و ... خواهد شد.

این اقدام رئیس جمهور جدید آمریکا که مخالفان زیادی در سطح جهان دارد، واکنش های شدیدی در پی داشت. برخی از این واکنش ها عبارتست از:

آنتونبو گوترش، دبیرکل سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف نسبت به این تصمیم دولت آمریکا، از آن به عنوان یکی از ناامید کننده‌ترین تصمیمات سیاسی یاد کرد. استفان دوژاریک سخنگوی سازمان ملل متحد هم درباره این موضوع گفت: «تصمیم آمریکا برای خروج از موافقتنامه آب و هوایی تاریخی پاریس یک «ناامیدی بزرگ» برای تلاش های جهانی در جهت کاهش گازهای گلخانه ای و تقویت امنیت جهانی است».

ژان کلود یونکر رئیس کمیسیون اروپا تصمیم آمریکا را برای خارج شدن از توافقنامه آب و هوایی پاریس اشتباهی جدی دانست و آن را محکوم کرد.

سران کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا (امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و پائولو جنتیلونی، نخست‌وزیر ایتالیا) با انتشار بیانیه‌ مشترکی ضمن ابراز تاسف نسبت به خروج دولت آمریکا از توافق آب ‌و هوایی پاریس تاکید کرده‌اند که این توافق قابل مذاکره مجدد نیست. همچنین ماکرون با انتشار یک پیام ویدیویی در صفحه توییتر خود اعلام کرد: «ترامپ در قبال منافع کشور و مردمش و همچنین آینده کره زمین مرتکب اشتباه شده است».

دفتر نخست وزیری انگلیس هم مراتب یأس و نااُمیدی ترزا می از این تصمیم آمریکا را اعلام کرد.اما آیا تصمیم رئیس جمهور آمریکا در خروج از توافقنامه پاریس، موافقت‌نامه‌ای که پیش از این توسط اوباما امضا شده بود اما هرگز در سنای آمریکا مطرح نشد؛ تصمیمی برخلاف منافع ملی این کشور بود که اینقدر بازتاب های منفی در پی داشت؟
برای ارائه پاسخ این سوال باید ابتدا نگاهی به توافقنامه پاریس بیاندازیم:

در جریان بیست و یکمین کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد که در سال 2015 در شهر پاریس برگزار شد، سندی به تصویب رسید که به موافقت‌نامه آب و هوایی پاریس شهرت یافت، این توافقنامه پس از مذاکراتی که میان نمایندگان ۱۹۵ کشور جهان در پاریس انجام گرفت و در تاریخ 30 آذرماه 1394 به تصویب رسید. بر اساس این سند بین‌المللی، دی‌اکسید کربن مهم‌ترین عامل گرمایش کرهی زمین معرفی شده است و از کشورهای عضو موافقت‌نامه درخواست شده تا با ارائه برنامه‌های مشارکت ملی (NDC) به دنبال کاهش انتشار دی‌اکسید کربن باشند. هدف نهایی این سند بین‌المللی، ممانعت از افزایش 2 درجه‌ای دمای کرهی زمین معرفی شده است.
این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد موضوع گرمایش جهانی و علل پیدایش آن هنوز مورد اجماع علمی دانشمندان اقلیم‌شناسی جهان نیست. عده‌ای از کارشناسان از جمله (Intergovernmental Panel on Climate Change) IPCC معتقدند نظریه گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسید کربن انسان ساخت عامل پیدایش گرمایش جهانی هستند. اما بخش دیگری از جامعه علمی که تاکنون اظهارات آن‌ها کمتر در رسانه‌ها پوشش داده شده است بر این باورند که عوامل دیگری مانند تغییرات پیش آمده در فعالیت خورشیدی و لکه‌های حاصل از آن موجب گرمایش جهان شده است.

در این شرایط کاهش تولید دی‌اکسید کربن به معنی کاهش بهره‌مندی از منابع فسیلی خدادادی مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ به عنوان مهم‌ترین پیشران‌های صنعت و اقتصاد است؛ لذا طبیعی است کشورهای دارنده این منابع و کشورهایی که فاقد این منابع هستند در دو سوی این رقابت برای پذیرش و یا رد این پیمان قرار گیرند.
از طرفی، اتحادیه اروپا که کمترین میزان منابع فسیلی را در اختیار دارد به شدت به دنبال همگرایی جهانی برای کاهش استفاده از نفت و گاز در جهان است و از خروج هر کشوری از توافقنامه پاریس به شدت ناراحت می شود. در طرف دیگر کشورهای دارنده این منابع که عموماً به دنبال رشد اقتصادی با استفاده از این منابع در صنایع خود هستند، این پیمان را مانع توسعه اقتصادی خود می‌دانند. به عنوان نمونه عربستان تعهدی کاملاً مبهم ارائه داده و عملاً از دادن تعهدی قابل ارزیابی شانه خالی کرده است. همچنین صراحتاً در INDC خود عنوان نموده که در صورت ایجاد خللی در صنعت نفت این کشور، عربستان از این معاهده خارج خواهد شد. روسیه نیز که داری منابع سرشار گاز و زغال‌سنگ است اعلام کرده که فرایند بررسی موافقت‌نامه پاریس در دومای این کشور پایان نیافته و تا سال 2018 به طول خواهد انجامید.

به همین دلیل هم رئیس جمهور آمریکا که کشورش منابع سرشار زغال سنگ و نفت دارد، پیوستن به توافقنامه پاریس را موجب از دست رفتن صدها هزار فرصت شغلی در صنایع اتومبیل سازی، معدن، کشاورزی دانست و این کشور از این توافقنامه خارج شد. این تصمیم ترامپ نشان میدهد که رئیس جمهور آمریکا، منافع ملی این کشور که از منابع سرشار زغال‌سنگ و صنایع وابسته به آن و نفت سرشار این کشور تأمین می‌شود را نسبت به نظریات تأیید نشده درباره علل گرمایش زمین در اولویت قرار داده است.

جمهوری اسلامی ایران نیز که جزو کشورهای امضا کننده موافقتنامه پاریس است، تعهدات خود را در قالب سند INDC ارائه کرده است. تعهدات ارائه شده توسط ایران در این سند که متاسفانه حتی در مجلس شورای اسلامی نیز مورد بررسی قرار نگرفته، دارای قیودی است که در صورت اجرای آن سقفی برای توسعه و رشد اقتصادی کشور تعیین خواهد شد. از جمله ارائه تعهد از نوع BAU که به معنی ادامه وضع موجود است و کاهش انتشار به میزان 12 درصد ار این مقدار. برهمین اساس ضرورت دارد ایران که در مجموع ذخایر نفت و گاز در رتبه اول جهان قرار دارد و تاکنون رشد اقتصادی چندانی را تجربه نکرده؛ آگاهانه و با چشمانی باز وارد این بازی بین‌المللی شود تا از منابع ملی در راستای رشد و توسعه اقتصادی بهره ببرد، اتفاقی که متاسفانه تاکنون رخ نداده است.