اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.
هر موضوعی صرفنظر از ظاهر بیانی خود در پس پرده هدفی دارد که آن را در ظاهر خوب خود مخفی می کند و در واقع هدف اصل آن بیان ناگفته و مخفی است.
چندی است هجمه شدیدی بر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان دکتری و ارشد شده است که در این نوشته به آن می پردازم:
دلیل اراده شده توسط مخالفان این است: افزایش ظرفیت معادل است با کاهش کیفیت. ظاهرا منطقی است.
اما موضوع پس پرده چیست:
۱- موضوع واهمه ای است که از افزایش افراد دارای مدرک دکتری است که به منزله رقیب برای دانشجویان دکتری فعلی یا دارندگان مدرک دکتری است.
این رقابت در دسترسی به کرسی های دانشگاهی یا پست های دولتی خالی آتی است و یا در حفظ کرسی فعلی به دلیل زیاد شدن رقبای تازه نفس موجود و در راه.
۲-در کشورهای پیشرفته معمولا سیستم دولتی کارمندی آن قدر جذابیت ندارد که کسی دنبال شغل در آن برود و نیز بخش خصوصی جز در بخش تحقیق و توسعه و آموزش دانشگاهی بازار کاری برای دکترها نیست. ضمنا در آنجا سرتیتر دکتر برای کسب حس کاذب برتری استفاده نمی شود. ضمن این که باید قبول کرد خروجی جامعه دکتری در ایران بدلیل زیرساخت های موجود بیشتر جنبه تئوریک دارد و تاثیر چندانی بر سفره مردم ندارد. هر چند پیوند ایران خودرو و سایپا با جامعه دانشگاهی کشور در دوره دولت آقای خاتمی به خروجی عملی منجر نشد و در دوره آقای احمدی نژاد هم تزریق وحشتناک پول به دانشگاه ها صرفا باعث افزایش تعداد مقالات و خروجی در علوم نوین که هنوز به مرحله صنعتی شدن نرسیده مانند نانو آن هم باز در مقالات گردید که قابل پیش بینی بود و هست.
۳- اما در ایران کسب یک مدرک دکتری بیشتر به منزله اطمینان از دسترسی به شغل با جایگاه مادی و معنوی بالا بوده است. این امر اخیرا افزایش ظرفیت دکتری که نه با هدف مورد نظر من بلکه با اهداف پنهان و عیانی که میدانیم رخ داده است مورد تهدید قرار گرفته است و باعث واکنش هایی گردیده است. بی شک محقق و دکتر واقعی اصلا وارد این وادی ها نمی شود زیرا بدلیل باور به دانش و خروجی خود نگرانی از رقبا ندارد بلکه رقیب قوی را عامل ارتقا خود میداند ضمنا این افزایش باعث می شود که ناخالصی ها کمتر شود.
۴- اما کارمندان، نمایندگان و مدیران و حتی افراد عادی هم در این افزایش تقاضای کسب مدرک دکتری مقصر نیستند بلکه بدلیل نظام اداری دولتی کشور و نیز فرهنگ عمومی به این سمت کشانده می شوند.
۵- آن ها به دلیل فرهنگ عمومی کشور ما که ضد فرهنگ کار است و در آن حمال و عمله و بارکش که عنوان شغلی شریف است به منزله فحش و نشستن پشت میز و دستور دادن ارزش است ( رسوب های مانده از ارزشهای خان و رعیتی) به سمت کسب مدرک دکتری و پشت میز نشینی کشیده می شوند.
۶- یا بدلیل قانون خدمات عمومی کشور که طبقه بندی کارمندان نه بر اساس عملکرد که بر اساس مدرک و نخبگی مدرکی بنیاد نخبگانی است و عملا مدرک لیسانس و یا حتی ارشد آن ها به منزله نزول و سقوط است به سمت کسب مدرک دکتری می روند.
راه حل چیست؟
حال راه حل چیست اصلاح فرهنگ عمومی و قانون طبقه بندی مشاغل نظام اداری کشور؟ تقریبا غیر ممکن و نهایتا اصلاح ظاهر موضوع است.
۱- همانگونه که کشور از افزایش ظرفیت مقطع کارشناسی ضرر نکرد و باعث گردید که به ناچار جامعه پس از کسب مردک لیسانس بداند که کار عار نیست و در آینده دیگر شغل هایی با کار یدی با مدرک لیسانس بد نخواهد بود در ادامه این موضوع هم در مقطع دکتری رخ خواهد داد.
۲- عامل دلسردی البته مثل همیشه کارمند سیستم دولتی پشت میز نشین است و فرد غیر دولتی با همان مدرک و با کار یدی: این عامل سردی خود دوای درد اصلاح سیستم اداری است، امروزه زیاد در ادارات می شنویم منم لیسانس دارم شما موظفی کارت را درست انجام دهی و همین موضوع چند وقت دیگر در مقطع دکتری رخ می دهد.
۳-اما پاسخ به نگرانی کاهش کیفیت:
-عملکرد هر پدیده ای در خروجی آن باید تحقیق شود، آیا نظام محدود پذیرش گذشته دکترا که تمام مشاغل مدیریتی و دانشگاهی در اختیار آن قرار گرفت عملا چیزی جز تبدیل آن دکترهای با کیفیت به پشت میز نشین های بی تاثیر یا مهاجر یا باهوشانی برای سو استفاده نمود و موجب این وضعیت فعلی شد پس جامعه چیزی از محدودیت پذیرش بدست نیاورد که امروز نگران از دست دادن ان باشد.
-امروزه با وجود اینترنت و دسترسی عموم به منابع علمی و وجود و امکان دسترسی به مقالات و نتایج و نیز رشد و گسترش امکانات صنعتی و آزمایشگاهی در سطح کشور و دسترسی به آن، می توان گفت قطعا انجام پژوهش و آزمایش دکتری راحتتر است.
-همچنین بدلیل دسترسی دیگران به نتایج و مقالات دانش آموخته های دکتری یک پایش از وضعیت تحصیلی هر فرد میسر است چنانکه بسیاری از مدیر دکتران امروز به یمن اینترنت مشخص است که نه رساله دکتریشان و نه مقالات شان در صورت وجود کیفیتی ندارد. در صورتی که در گذشته ممکن نبود.
نتیجه گیری:
۱- باید با افزایش ظرفیت پذیرش تحصیلات تکمیلی و حتی امکان ۱ به ۱ کردن آن امکان کسب مدرک دکترا به خصوص با هزینه خود افراد را در اختیار همه قرار دهیم تا این عطش اطفا شود. هر گونه ایجاد محدودیت در این تقاضا مضراتش بسیار بیشتر از منافعش است.
۲- نظام دسترسی به سوابق تحصیلی سیستم تحصیلات تکمیلی در اینترنت فراهم گردد. محدودیت دسترسی به پایان نامه ها باید برداشته شود در دسترس بودن متن پایان نامه ها در اینترنت باعث کاهش تقلب می شود یا نگهداشتن در مخازن کتابخانه؟
ا۳- ما واقعه خوب اکنون رخ می دهد با دارا بودن لقب دکتر توسط همه متقاضیان، این جا رقابت و فخرفروشی بر سر مدرک به دلیل خارج شدن آن از معیار رقابت به رقابت بر سر عملکرد و خروجی تبدیل می شود.
۴-ضمن این که مدیران و مسئولین و اساتید ضعیف دیگر نمی توانند به صرف داشتن مدرک دکتری در پناه آن سنگر بگیرند چرا که دکترهای دیگر هم هستند که آماده به خدمت جای او هستند و هم عملکرد او را رصد و نقد می کنند.
لذا باید از افزایش ظرفیت دکتر نگران نبود این تجربه ای است که کشورهای دیگر جهان گذرانیده اند.
فراموش نکنید که این اتفاق در مقطع لیسانس و مهندسی رخ داد و باید در مقاطع بالاتر هم اتفاق بیفتد.
ضمن این که نگرانی اکثریت از افزایش رقبا برای کسب پست های کارمندی و مدیریتی دولتی است که ضمن این که مردود است خود بیانگر معضل دیگر کشور است یعنی همه راه ها به دولت ختم می شود.
در ایران بر خلاف کشورهای دیگر، تحصیلات برای کسب حس برتری روحی و نیز برتری مالی است. بی تردید این در فرهنگ کشور نهادینه است عمله، حمال که عنوان یک شغل است به معنی ناسزا است و دکتر و مهندس ناخوداگاه باعث ایجاد احترام می گردد.
در واقع دکتر و مهندس جایگزین نظام اشرافی و القاب سلطنتی گردیده است.
قطعا سوال بسیاری از کامنت نویسان این خواهد بود که خودت مدرکت چیست؟ این سوال هم خود اثبات فرهنگ حاکم مدرک سالاری است.
