صادرات به عراق و فرصتی که از دست می رود

سیدعلی موسوی*، 31 تیر 95

31 تير 1395 ساعت 15:51


کشور عراق در سال‌های اخیر همواره جزء مقاصد اصلی محصولات ایران بوده است. نزدیکی جغرافیایی و همچنین قرابت فرهنگی باعث شده‌است تولیدکنندگان ایرانی بتوانند وارد بازار این کشور شوند و محصولات خود را به فروش برسانند.

طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۴ ایران در حدود ۶.۲ میلیارد دلار کالا به عراق صادر کرده است. اما با این وجود میزان صادرات ایران در سال گذشته از نظر وزنی ۱۷ درصد و از نظر قیمت دلاری ۴.۲ درصد کاهش یافته است. همچنین تجارت ایران با این کشور همسایه نشان می‌دهد که در سه سال اخیر از روند صعودی صادرات به عراق خبری نیست و میزان صادرات ایران به این کشور در بهترین حالت ثابت مانده است. در نمودار زیر میزان صادرات ایران به عراق در ۱۰ سال گذشته نشان داده شده است.


همانطور که از نمودار بالا مشخص است در فاصله‌ی سال‌های بین ۱۳۸۳ الی ۱۳۹۱ میزان صادرات ایران به عراق روندی فزاینده داشته و به‌طور میانگین رشدی ۴۳درصدی را در هرسال تجربه کرده است. اما این روند افزایشی در ۳ سال گذشته متوقف شده و صادرات ایران به عراق در حدود ۶ میلیارد دلار ثابت مانده است. عدم افزایش صادرات ایران با وجود ظرفیت‌های بالای بازار عراق که به دلیل موقعیت جغرافیایی و فرهنگی بازاری مناسب برای فروش محصولات ایرانی به شمار می‌رود، نشان از ضرورت برنامه ریزی مناسب برای تثبیت و گسترش جایگاه محصولات ایرانی در عراق دارد.

در سال ۱۳۹۴ عمده محصولات صادراتی غیرنفتی ایران به عراق را سیمان، کاشی و سرامیک، مواد شروع کننده و تسریع کننده واکنش شیمیایی، ماست و دوغ و کولرهای آبی خانگی تشکیل داده‌اند. در جدول زیر عمده محصولات صادراتی ایران به عراق در دو سال اخیر نشان داده شده است.

منبع: گمرک جمهوری اسلامی ایران

همانطور که از جدول بالا مشخص است در سال گذشته صادرات محصولاتی چون «سیمان»، «لوازم خانه‌داری و پاکیزگی»، «گوجه فرنگی»، «گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده»، «هندوانه» و «سیب» به کشور عراق کاهش یافته و در مقابل صادرات محصولاتی چون «مواد شروع کننده و تسریع کننده واکنش شیمیایی»، «سیب زمینی»، «فرآورده‌های سبک نفت» و «تخم مرغ» با افزایش همراه بوده است.

در سال گذشته دولت عراق در چندین نوبت تعرفه کالاهای وارداتی خود را افزایش داد و هربار پس از مدتی به دلیل گفت‌وگوهای انجام شده دولت این کشور این تصمیم را ملغی کرد و سطح تعرفه‌ها را دوباره کاهش داد. بنابراین رفتار نوسانی دولت عراق در زمینه تعرفه‌گذاری کمرکی یکی از دلایل اصلی کاهش صادرات برخی محصولات ایران به این کشور در سال گذشته بوده‌است.

درحال حاضر میزان تعرفه‌های وارداتی کشور عراق در مقایسه با گذشته افزایش یافته‌ و بسیاری از صادرکنندگان ایرانی از عدم صرفه‌ی اقتصادی صادرات خود به عراق با وجود این تعرفه‌ها سخن به میان آورده‌اند. همچنین چنانچه ایران با عراق در قالب یک قرارداد تجاری دوجانبه، سطح تعرفه‌های محصولات صادراتی ایران به عراق را با توافق یکدیگر تعیین نکنند، بازهم در هر زمانی امکان افزایش تعرفه‌های عراق وجود دارد. این امر می‌تواند صادرات ایران به عراق را دچار نوسان سازد.

انعقاد قرارداد تجارت آزاد یکی از ابزارهای معمول دنیا برای افزایش سطح تعاملات تجاری و همچنین اطمینان از پایدار ماندن این تعاملات در بلند مدت است. تجارت آزاد موجب می‌شود کالاهای تولیدی در کشور طرف معامله در مقایسه با کالاهای دیگر کشورهای جهان مزیت قیمتی پیدا کنند و به این ترتیب واردات این کالاها افزایش یابد.

شرایط تجارت ایران و عراق در حال حاضر به‌گونه‌ایست که اگر یک قرارداد تجارت آزاد بین ایران و این کشور منعقد شود، صادرکنندگان ایرانی می‌توانند بر میزان صادرات خود بیفزایند و سهم عمده‌ای از بازار عراق را نصیب ایران نمایند، چراکه کشور عراق به دلیل صادرات زیاد نفت، منابع ارزی فراوانی دارد و می‌تواند محصولات مصرفی زیادی را وارد نماید. همچنین با توجه به ظرفیت بالای کشور عراق در جذب مسافران زیارتی ایران، عراق نیز می‌تواند از افزایش سطح تعاملات اقتصادی با ایران درآمد بیشتری بدست آورد.

اما چنانچه ایران در این امر تعلل ورزد، چنانکه در سه سال گذشته این اتفاق افتاده است، کشورهای دیگر نظیر ترکیه از فرصت استفاده خواهند کرد و بازار عراق را تصرف خواهند کرد و درنتیجه سهم ایران از بازار عراق به مرور کاهش خواهد یافت. بنابراین لازم است ایران به منظور حفظ جایگاه خود در بازار عراق انعقاد قرارداد تجارت آزاد با این کشور را به صورت جدی در دستور کار قرار دهند.
*کارشناس ارشد اقتصاد


کد مطلب: 374594

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdcjhxetxuqeaiz.fsfu.html?374594

الف
  http://alef.ir