داخلی صفحه اجتماعی آرشيو يادداشت

منشور قرآنی اعتدال در فضای سیاست

بخش تعاملی الف - حسین ابراهیمی

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

توجه به اصول گم‌شده اخلاق در علم سیاست و به تبع آن رسانه‌ها، همان سیاست عین دیانتی است که اسلام آن را از شاخصه‌های حکومت اسلامی برشمرده است، همان اصولی که نه تنها نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار(ع) بر آن تأکید داشته‌اند، بلکه آن را در سیره عملی خود به وضوح ترسیم کرده‌اند؛

رعایت عدالت و انصاف یکی از مهم ترین حدود اسلامی در فضای سیاسی است که مقام معظم رهبری بارها در مقام نصیحت به سیاسیون و اهل رسانه به آن تاکید فرموده اند و در قرآن و روایات نیز به  طور مستقیم و غیرمستقیم اشارات بسیاری به این موضوع شده است، یکی از بارز ترین آنها آیه ۸ سوره مبارکه مائده است که به راستی خود می‌تواند به تنهایی منشوری زرین در پیش روی کسانی باشد که به نوعی وارد عرصه فعالیت ها و اظهارنظرهای سیاسی می‌شوند.

«یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین لله شهداء بالقسط و لایجرمنکم شنان قوم علی الا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی و اتقوالله ان الله خبیر بما تعملون»

در این آیه نکات ارزشمندی عنوان شده است که در ادامه می خوانیم؛

خطاب این آیه شریفه به کسانی است که ادعای ایمان و مذهبی‌بودن دارند. اثبات این ادعا به آن است که لوازم این ادعا را در میدان عمل ملتزم باشند. (یا ایها الذین آمنوا)

هرگونه اقدام و حرکت و قیام برای انجام هرکاری باید برای خدا و رضای او باشد، نه آنکه اظهارنظرها، نوشتن‌ها و گفته‌های ما برای حزب و گروه و نزدیکانمان یا در مواردی برای خنک شدن دلمان صورت گیرد که این‌گونه انگیزه‌ها و محرک‌ها، سبب انحراف‌ها و افراط و تفریط‌های بعدی می‌شود. (کونوا قوامین لله)

اظهارنظرها درباره افراد و ارگان‌ها و موضوع‌های سیاسی باید عادلانه و براساس انصاف باشد، نه مانند عده‌ای که تا مخالف خود را از صفحه سیاست و اجتماع حذف و محو نکنند، دست از مقابله برنمی‌دارند؛ مقام معظم رهبری در این باره و با بیان پیام این آیه شریفه می‌فرمایند: «به کسی نباید بیهوده تهمت زد؛ نباید به خاطر یک امر کسی را از همه آن چیزهایی که صلاحیت محسوب می‌شود، نفی کرد. باید منصف بود و با انصاف عمل کرد و حرف زد و... .(شهداء بالقسط)

خداوند متعال برای کسانی که در گروه حق و جمع مؤمنان هستند، دلسوزی و با تأکید بیان می‌کند، مبادا شمایی که هم‌ و غم و انگیزه‌تان دینی است، حب و بغض‌هایتان در محیط عمل شما را به افراط و تفریط بکشاند،(لایجرمنّکم)

شدید بودن در برخورد با کفار و دشمنی با دشمنان خدا، خود عدل است، اما در همین مخالفت و دشمنی هم باید رعایت عدالت و حد و مرز تقوا و انصاف صورت بگیرد؛ یعنی همچنان که در میدان نبرد شما حق تعدی به زنان و فرزندان و سالمندان را ندارید و نمی‌توانید بدن دشمن را تکه‌تکه کنید ،حق ندارید در منازعات سیاسی دشمن خود را مثله کنید! (شنان قوم علی الا تعدلوا)

آنچه خداوند متعال در عالم تکوین خلق کرده، همه براساس عدل و نظام احسن است و همچنین عالم تشریع و دستورات دینی آن براساس عدل و حکمت بنا نهاده شده است که پذیرش این عدل، اعتدال را ثمره می‌دهد و از این رو اسلام را دین اعتدال می‌دانند. برای شناخت اعتدال حقیقی از اعتدال توهمی و غیرواقعی باید ملاکی وجود داشته باشد که این ملاک خط ممتد امامت و ولایت و میزان تطابق ما با این صراط مستقیم است که البته بی‌شک در زمان غیبت، ولایت فقیه شاخص اعتدال و عدالت است. (اعدلوا)

در این بخش از آیه «هو اقرب للتقوی»، به خاطر اهمیت مطلب و اشتباه معمولی که وجود دارد، به یک نکته ترجمه‌ای اشاره می‌کنیم و آن اینکه بنابر فرموده علامه جوادی‌آملی در تفسیر تسنیم، «اقرب» معنای تفضیلی ندارد؛ یعنی اگر ترجمه کنیم: عدالت به تقوا نزدیک‌تر است، نتیجه‌اش این می‌شود که طرف مقابل عدل که ظلم باشد هم به تقوا نزدیک است، درحالی‌که این‌گونه نیست و این اشتباه است.

نکته پایانی اینکه اگر به راستی روح تقوا و رعایت مرزهای الهی در دل ما نفوذ کرده باشد و خداوند جل جلاله را ناظر اعمال خود بدانیم و باورداشته باشیم، ذره‌ذره و کلمه به کلمه افعال و گفتار ما، حساب و عقابی محکم دارد، در بازار داغ دنیای سیاست و اظهارنظر علیه دیگران، این‌گونه راحت دینمان را نمی‌فروشیم(اتقوالله ان الله خبیر بما تعملون)