کد مطلب: 249181
پیشنهاد کتاب/ «احکام تربیت فرزند»؛ علیرضا اعراف و سیدنقی موسوی؛ نشر موسسه اشراق و عرفان
به سوی پاسخ به نیازی صدساله
اسماعیل جلالی؛25 آبان 93
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۸:۲۵
احکام تربیت فرزند
نویسنده: علیرضا اعرافی و سیدنقی موسوی
ناشر: موسسه اشراق و عرفان، چاپ اول، ۱۳۹۳
۹۵ صفحه، ۵۰۰۰ تومان
این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.
****
«در اينجا من پيشنهادى دارم كه براى پيشرفت و ترقى فقه ما بسيار مفيد است. اين را قبلاً مرحوم آیت‌الله حاج شيخ عبدالکریم يزدى اعلی‌الله‌مقامه فرمودهاند و من پيشنهاد ايشان را عرض مىكنم.
ايشان گفته بودند چه لزومى دارد كه مردم در همه مسائل از يك نفر تقليد كنند. بهتر اين است كه قسمت‌های تخصصى در فقه قرار دهند، يعنى هر دستهاى بعد از آنكه يك دوره فقه عمومى را ديدند و اطلاع پيدا كردند، تخصص خود را در يك قسمت معين قرار دهند و مردم هم در همان قسمت تخصصى از آن‌ها تقليد كنند. مثلاً بعضى رشته تخصصى خود را عبادات قرار دهند و بعضى معاملات و بعضى سياسات ... همان‌طوری كه در طب اين كار شده و رشته‌هاى تخصصى پيش آمده، هر دستهاى متخصص يك رشته از رشته‌هاى پزشكى هستند، ... اگر اين كار بشود هركسى بهتر مىتواند تحقيق كند در قسمت خودش. گمان مىكنم در كتاب الكلام يجر الكلام تأليف آقاى سيد احمد زنجانى سلّمه الله اين مطلب از قول ايشان چاپ شده. اين پيشنهاد بسيار پيشنهاد خوبى است، و من اضافه مىكنم كه احتياج به تقسيم كار در فقه و به وجود آمدن رشته‌هاى تخصصى در فقاهت، از صد سال پيش به اين طرف ضرورت پيدا كرده و در وضع موجود يا بايد فقهاى اين زمان جلوى رشد و تكامل فقه را بگيرند و متوقف سازند و يا به اين پيشنهاد تسليم شوند.» مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، ج:۲۰، ص:۱۸۳
بیان فوق را شهید مطهری(ره) در سال ۱۳۴۱ شمسی طرح کرده است. به‌راستی شاید اگر مستندات این بیان ذکر نمی‌شد، خواننده فکر می‌کرد این پیشنهاد باید برای یکی از شخصیت‌های دینی در همین چند سال اخیر باشد. در اینجا به اقتضای بحث قصد ندارم به آسیب‌شناسی، چرایی و علل این عقب‌ماندگی در موضوع مطرح‌شده بپردازم، ولی حیف است لااقل به‌عنوان تلنگری توجه به این نکته نکنیم که بزرگان معرفتی ما همیشه حداقل صد سال جلوتر از بقیه فکر و طرح بحث کرده‌اند، امّا به مصداق مثل مشهور، فاصله حرف تا عمل هزار چرخ است.
این عقب‌افتادگی هر دلیلی داشته باشد، در ذهن نسل امروز با این گسترش در ارتباطات و حجم سیل‌آسای اطلاعات، سؤالی بی‌پاسخ را حک می‌کند که آیا دین مبین اسلام در زمینه‌های اجتماعی به معنای عام و گسترده آن حرفی برای گفتن ندارد؟ آیا در زمانی که حتی مکاتب خودساخته و سطحی و گاهی تمسخرآفرین بشری توصیه‌ها و بایدها و نبایدهای رساله‌وار، تجویز می‌کنند، اسلام و مذهب تشیع با این سابقه و صبغۀ بی‌نظیر محصولی جهت عرضه ندارد؟!
حک شدن این خواطرِ گاه و بی‌گاه، چنانچه در ذهن تثبیت شود شاه‌راهی است جهت رخنه نغمه‌های وسوسه‌وار و پی‌درپی تبلیغاتی که نه اسلام و مسیحیت و یهودیت، بلکه جنس دین را سکولار و فردگرایانه می‌دانند. فردگرایی نیز ضلع ثابت غروب غریب انسانیت در طول تاریخ این کره خاکی بوده، هست و خواهد بود. بنابراین جای تعجّب ندارد که انسان معاصر حتّی در کشوری که بزرگ‌ترین حادثه در قرون اخیر را با انقلاب خود رقم زده است نیز در این غربت غریبانه غصه‌دار است و احساس آرامش نمی‌کند، نه‌تنها جای تعجّب ندارد، بلکه اگر بگوییم طبق این روند نتیجه‌ای طبیعی حاصل شده، سخنی به‌گزاف نرانده‌ایم.
امّا چه باید کرد؟ آیا چاره‌ای جز انقلابی درونی و بسط آن به میزان وُسع در اطراف خود هست؟ قیامی به‌مثابه بازگشت از تمام رخوت‌ها و کژی‌های گذشته و نشستن بر خوانِ زلالِ مائدۀ آسمانی. عمل نمودن به آنچه دانسته‌ایم و عرضۀ این عمل نه برای فخرفروشی و ریا و سالوس، بلکه از باب «وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ»/ضحی ۱۱.
استاد علیرضا اعرافی از اساتید دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم بر اساس چنین روندی از سال ۱۳۸۷ تاکنون در دروس خود به مسائل و مباحث تربیتی با متد و روش فقهیِ شیعه توجهی ویژه کرده‌اند و گامی مهم در مسیر گشایش در فضای حوزه‌های شیعی برداشته‌اند. حاصل این تلاش‌ها با همراهی بعضی شاگردان محصولات متنوعی را در پی داشته که کتاب «احکام تربیت فرزند» از مهم‌ترین آن‌هاست. این کتاب که به‌نوعی می‌توان آن را رساله یا توضیح‌المسائل تربیت فرزند نامید به روش رساله‌های مرسوم فقه تربیتی فتوایی (در مقابل فقه تربیتی استدلالی و نیمه استدلالی) است، امّا علاوه بر توجه ویژه به این باب دارای تنظیم و تنسیق‌های خلاقانه نیز هست.
در کتاب حاضر احکام پنج‌گانه تکلیفیّه (واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح) دو تقسیم‌بندی خاص هم یافته‌اند. احکامی که در همه زمینه‌های تربیتی کاربرد دارد در فصل «احکام فراساحتی تربیت فرزند» بیان شده و احکامی که مختص به ساحتی خاص است در فصل «احکام ویژه ساحت‌های تربیتی.» همچنین در چینش مسائل توجه شده تا خواننده بتواند با توجه به اقتضائات لحظه‌ای در صورت لزوم و توانایی خود برای عمل تصمیمات مقتضی را بگیرد. این ویژگی هرچند در سنّت مرجعیت و تقلید جوامع شیعی سابقه داشته، امّا در صدساله اخیر به خاطر ویژگی معیوب رساله‌های توضیح‌المسائل مغفول مانده بود که در این رساله برطرف و سنّتِ حسنۀ فراموش‌شده احیاء شده است. مؤلف محترم با به‌کارگیری مواردی چون آنچه در ذیل آمده توانسته این مهم را فراهم آورد:
۱ – ذکر برخی از مهم‌ترین مستندات و آیات و روایات با ترجمه فارسی برای خوانندگان
۲ – ارائه تحلیل‌های تربیتی و روان‌شناختی و بیان فلسفه احکام در برخی موارد
۳ – فارسی‌نگاری و بهره‌گیری از ادبیاتی روان و به دور از اصطلاحات تخصصی
۴ – توجه به مقتضیات زمان و وضعیت تعلیم و تربیت در عصر حاضر
۵ – بیان کلیات مباحث در فصل اوّل
حلقه‌ای که استاد اعرافی فراهم آورده‌اند، بعد از حلقه علامه طباطبایی و برخی از شاگردان ایشان، به تحقیق مجموعه‌ای کمیاب و ارزشمند در این روزگار حوزه است که امیدواریم با نقد و بررسی، تحلیل و موشکافی و پیشنهاد‌های ارزنده اهالی دغدغه‌مند حوزه و دانشگاه در مسیر بالندگی پلّه‌های موفقیت را بهتر و زودتر طی کند و در این مجموعه شاهد بروندادهای فاخری چون این اثر باشیم همچنان که تنظیم‌کنندگان اثر حاضر نیز در بخشی از کتاب به عدم تناسب حجمی کتاب نسبت به عرصه وسیع احکام تعلیم و تربیت و نیز عدم پوشش تمام ساحات تربیت اشاره نموده و اصلاح و تکمیل این مجموعه و اثر را در آینده نوید داده‌اند.
باشد تا بزرگان حوزه و اساتید دانشگاه عرضه این اثر را به فال نیک گیرند و با ارج نهادن و جهت دادن به رویکرد این مسیر موجبات تعالی آن را در آینده نزدیک در این موضوع و موضوعات دیگر فراهم آورند.
فهرست مطالب کتاب بدین شرح است:
سخن مؤسسه
پیشگفتار
فصل اوّل: کلیات
۱. تربیت اسلامی
۲. فقه تربیتی
۳. کتاب پیشِ‌رو
فصل دوّم: احکام فراساحتی تربیت فرزند
۱. معیارهایِ گزینش روش‌های تربیتی
۲. اصلاح نگرش والدین به فرزند
۳. مشورت در تربیت فرزند
۴. عدالت‌ورزی بین فرزندان
۵. الزام و اجبار در تربیت
۶. وفای به عهد به کودکان
فصل سوم: احکام ویژه ساحت‌های تربیتی
۱.تربیت دینی
۲. تربیت اعتقادی
۳. تربیت عبادی
۳-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۳-۲. آموزش نماز
۳-۳. آموزش روزه
۳-۴. آموزش دیگر احکام
۳-۵. آموزش قرآن
۴. تربیت عاطفی
۴-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۴-۲. قلمرو تربیت عاطفی و حدود مهرورزی
۴-۳. جهت دادن به عواطف فرزندان
۴-۴. روش‌های تربیت عاطفی
۵. تربیت جسمانی
۶. تربیت جنسی
۶-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۶-۲. روش‌های تربیت جنسی
کتاب‌نامه
نویسنده: علیرضا اعرافی و سیدنقی موسوی
ناشر: موسسه اشراق و عرفان، چاپ اول، ۱۳۹۳
۹۵ صفحه، ۵۰۰۰ تومان
این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.
****
«در اينجا من پيشنهادى دارم كه براى پيشرفت و ترقى فقه ما بسيار مفيد است. اين را قبلاً مرحوم آیت‌الله حاج شيخ عبدالکریم يزدى اعلی‌الله‌مقامه فرمودهاند و من پيشنهاد ايشان را عرض مىكنم.
ايشان گفته بودند چه لزومى دارد كه مردم در همه مسائل از يك نفر تقليد كنند. بهتر اين است كه قسمت‌های تخصصى در فقه قرار دهند، يعنى هر دستهاى بعد از آنكه يك دوره فقه عمومى را ديدند و اطلاع پيدا كردند، تخصص خود را در يك قسمت معين قرار دهند و مردم هم در همان قسمت تخصصى از آن‌ها تقليد كنند. مثلاً بعضى رشته تخصصى خود را عبادات قرار دهند و بعضى معاملات و بعضى سياسات ... همان‌طوری كه در طب اين كار شده و رشته‌هاى تخصصى پيش آمده، هر دستهاى متخصص يك رشته از رشته‌هاى پزشكى هستند، ... اگر اين كار بشود هركسى بهتر مىتواند تحقيق كند در قسمت خودش. گمان مىكنم در كتاب الكلام يجر الكلام تأليف آقاى سيد احمد زنجانى سلّمه الله اين مطلب از قول ايشان چاپ شده. اين پيشنهاد بسيار پيشنهاد خوبى است، و من اضافه مىكنم كه احتياج به تقسيم كار در فقه و به وجود آمدن رشته‌هاى تخصصى در فقاهت، از صد سال پيش به اين طرف ضرورت پيدا كرده و در وضع موجود يا بايد فقهاى اين زمان جلوى رشد و تكامل فقه را بگيرند و متوقف سازند و يا به اين پيشنهاد تسليم شوند.» مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، ج:۲۰، ص:۱۸۳
بیان فوق را شهید مطهری(ره) در سال ۱۳۴۱ شمسی طرح کرده است. به‌راستی شاید اگر مستندات این بیان ذکر نمی‌شد، خواننده فکر می‌کرد این پیشنهاد باید برای یکی از شخصیت‌های دینی در همین چند سال اخیر باشد. در اینجا به اقتضای بحث قصد ندارم به آسیب‌شناسی، چرایی و علل این عقب‌ماندگی در موضوع مطرح‌شده بپردازم، ولی حیف است لااقل به‌عنوان تلنگری توجه به این نکته نکنیم که بزرگان معرفتی ما همیشه حداقل صد سال جلوتر از بقیه فکر و طرح بحث کرده‌اند، امّا به مصداق مثل مشهور، فاصله حرف تا عمل هزار چرخ است.
این عقب‌افتادگی هر دلیلی داشته باشد، در ذهن نسل امروز با این گسترش در ارتباطات و حجم سیل‌آسای اطلاعات، سؤالی بی‌پاسخ را حک می‌کند که آیا دین مبین اسلام در زمینه‌های اجتماعی به معنای عام و گسترده آن حرفی برای گفتن ندارد؟ آیا در زمانی که حتی مکاتب خودساخته و سطحی و گاهی تمسخرآفرین بشری توصیه‌ها و بایدها و نبایدهای رساله‌وار، تجویز می‌کنند، اسلام و مذهب تشیع با این سابقه و صبغۀ بی‌نظیر محصولی جهت عرضه ندارد؟!
حک شدن این خواطرِ گاه و بی‌گاه، چنانچه در ذهن تثبیت شود شاه‌راهی است جهت رخنه نغمه‌های وسوسه‌وار و پی‌درپی تبلیغاتی که نه اسلام و مسیحیت و یهودیت، بلکه جنس دین را سکولار و فردگرایانه می‌دانند. فردگرایی نیز ضلع ثابت غروب غریب انسانیت در طول تاریخ این کره خاکی بوده، هست و خواهد بود. بنابراین جای تعجّب ندارد که انسان معاصر حتّی در کشوری که بزرگ‌ترین حادثه در قرون اخیر را با انقلاب خود رقم زده است نیز در این غربت غریبانه غصه‌دار است و احساس آرامش نمی‌کند، نه‌تنها جای تعجّب ندارد، بلکه اگر بگوییم طبق این روند نتیجه‌ای طبیعی حاصل شده، سخنی به‌گزاف نرانده‌ایم.
امّا چه باید کرد؟ آیا چاره‌ای جز انقلابی درونی و بسط آن به میزان وُسع در اطراف خود هست؟ قیامی به‌مثابه بازگشت از تمام رخوت‌ها و کژی‌های گذشته و نشستن بر خوانِ زلالِ مائدۀ آسمانی. عمل نمودن به آنچه دانسته‌ایم و عرضۀ این عمل نه برای فخرفروشی و ریا و سالوس، بلکه از باب «وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ»/ضحی ۱۱.
استاد علیرضا اعرافی از اساتید دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم بر اساس چنین روندی از سال ۱۳۸۷ تاکنون در دروس خود به مسائل و مباحث تربیتی با متد و روش فقهیِ شیعه توجهی ویژه کرده‌اند و گامی مهم در مسیر گشایش در فضای حوزه‌های شیعی برداشته‌اند. حاصل این تلاش‌ها با همراهی بعضی شاگردان محصولات متنوعی را در پی داشته که کتاب «احکام تربیت فرزند» از مهم‌ترین آن‌هاست. این کتاب که به‌نوعی می‌توان آن را رساله یا توضیح‌المسائل تربیت فرزند نامید به روش رساله‌های مرسوم فقه تربیتی فتوایی (در مقابل فقه تربیتی استدلالی و نیمه استدلالی) است، امّا علاوه بر توجه ویژه به این باب دارای تنظیم و تنسیق‌های خلاقانه نیز هست.
در کتاب حاضر احکام پنج‌گانه تکلیفیّه (واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح) دو تقسیم‌بندی خاص هم یافته‌اند. احکامی که در همه زمینه‌های تربیتی کاربرد دارد در فصل «احکام فراساحتی تربیت فرزند» بیان شده و احکامی که مختص به ساحتی خاص است در فصل «احکام ویژه ساحت‌های تربیتی.» همچنین در چینش مسائل توجه شده تا خواننده بتواند با توجه به اقتضائات لحظه‌ای در صورت لزوم و توانایی خود برای عمل تصمیمات مقتضی را بگیرد. این ویژگی هرچند در سنّت مرجعیت و تقلید جوامع شیعی سابقه داشته، امّا در صدساله اخیر به خاطر ویژگی معیوب رساله‌های توضیح‌المسائل مغفول مانده بود که در این رساله برطرف و سنّتِ حسنۀ فراموش‌شده احیاء شده است. مؤلف محترم با به‌کارگیری مواردی چون آنچه در ذیل آمده توانسته این مهم را فراهم آورد:
۱ – ذکر برخی از مهم‌ترین مستندات و آیات و روایات با ترجمه فارسی برای خوانندگان
۲ – ارائه تحلیل‌های تربیتی و روان‌شناختی و بیان فلسفه احکام در برخی موارد
۳ – فارسی‌نگاری و بهره‌گیری از ادبیاتی روان و به دور از اصطلاحات تخصصی
۴ – توجه به مقتضیات زمان و وضعیت تعلیم و تربیت در عصر حاضر
۵ – بیان کلیات مباحث در فصل اوّل
حلقه‌ای که استاد اعرافی فراهم آورده‌اند، بعد از حلقه علامه طباطبایی و برخی از شاگردان ایشان، به تحقیق مجموعه‌ای کمیاب و ارزشمند در این روزگار حوزه است که امیدواریم با نقد و بررسی، تحلیل و موشکافی و پیشنهاد‌های ارزنده اهالی دغدغه‌مند حوزه و دانشگاه در مسیر بالندگی پلّه‌های موفقیت را بهتر و زودتر طی کند و در این مجموعه شاهد بروندادهای فاخری چون این اثر باشیم همچنان که تنظیم‌کنندگان اثر حاضر نیز در بخشی از کتاب به عدم تناسب حجمی کتاب نسبت به عرصه وسیع احکام تعلیم و تربیت و نیز عدم پوشش تمام ساحات تربیت اشاره نموده و اصلاح و تکمیل این مجموعه و اثر را در آینده نوید داده‌اند.
باشد تا بزرگان حوزه و اساتید دانشگاه عرضه این اثر را به فال نیک گیرند و با ارج نهادن و جهت دادن به رویکرد این مسیر موجبات تعالی آن را در آینده نزدیک در این موضوع و موضوعات دیگر فراهم آورند.
فهرست مطالب کتاب بدین شرح است:
سخن مؤسسه
پیشگفتار
فصل اوّل: کلیات
۱. تربیت اسلامی
۲. فقه تربیتی
۳. کتاب پیشِ‌رو
فصل دوّم: احکام فراساحتی تربیت فرزند
۱. معیارهایِ گزینش روش‌های تربیتی
۲. اصلاح نگرش والدین به فرزند
۳. مشورت در تربیت فرزند
۴. عدالت‌ورزی بین فرزندان
۵. الزام و اجبار در تربیت
۶. وفای به عهد به کودکان
فصل سوم: احکام ویژه ساحت‌های تربیتی
۱.تربیت دینی
۲. تربیت اعتقادی
۳. تربیت عبادی
۳-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۳-۲. آموزش نماز
۳-۳. آموزش روزه
۳-۴. آموزش دیگر احکام
۳-۵. آموزش قرآن
۴. تربیت عاطفی
۴-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۴-۲. قلمرو تربیت عاطفی و حدود مهرورزی
۴-۳. جهت دادن به عواطف فرزندان
۴-۴. روش‌های تربیت عاطفی
۵. تربیت جسمانی
۶. تربیت جنسی
۶-۱. وظایف و مسؤولیت‌ها
۶-۲. روش‌های تربیت جنسی
کتاب‌نامه
کلمات کلیدی : احکام تربیت فرزند + علیرضا اعراف +سیدنقی موسوی + نشر موسسه اشراق و عرفان
ببوگلابی
۱۳۹۳-۰۸-۲۵ ۲۳:۰۳:۱۵
بجای بحث های بیهوده سیاسی و کشاندن جامعه به مباحث غیرضروری دینی و اختلاف افکنی بهتر نیست به چنین مباحث بزرگی بپردازیم که تا حالا هرگز به گوش کسی نرسیده بود که در مباحث دینی هم میشود چنین عمل کرد و مرجع تقلید هم بدلیل گسترش علم نمیتونه در تمامی مباحث متخصص باشد. (2492736) (alef-15)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
