روز گذشته بعد از قرائت نماز میت بر پیکر مرحوم هاشمی، حاشیه هایی در برخی تحلیل ها و رسانه ها مطرح شد که بنظر می رسد خلاف انصاف و اخلاق بود.
برخی قرائت نکردن یک جز از نماز میت توسط رهبرانقلاب را بهانه ای ساختند برای بازنمایی اختلافات گذشته و بازخوانی برخی حرف ها و عملکرد ها در زمان حیات مرحوم هاشمی.
البته پیشتر نیز همین برخورد را با پیام تسلیت رهبرانقلاب داشتند. گو اینکه رهبری در این پیام تسلیت، نیت کردند تا بر نسبت بعید آن مرحوم با نظام تاکید داشته باشند.
تلقی برخی این است که بعد از رحلت آیت الله، فتنه ای در راه بوده است که رهبری تلاش کردند در پیام تسلیت و نماز میت این فتنه را خاموش سازند. البته فتنه ها همیشه در کمین است اما سوال اینست که خاموش کردن یک فتنه جایش در پیام تسلیت و نماز میت است؟ تدبیر رهبر انقلاب را چطور تحلیل کردیم؟ اگر فتنه ای نبود پیام تسلیت چنین نبود؟ نماز چنین خوانده نمی شد؟ خوانش ما از از عدل رهبری چگونه است؟
این برداشت ها به یک ضعف فرهنگی عمیق برمی گردد. اینکه ما آدمها همه چیز را سیاه و سفید و یا صفر و یک تلقی می کنیم و نمی توانیم تحلیل میانه داشته باشیم. نمونه آشکار و مصداق عینی مردم ما را باید در رسانه ملی مشاهده کرد. بعد از رحلت آیت الله، صداوسیما چنان تحلیل ها و سخنان آنچنانی و مداحی های نامانوس داشت که طرفداران سیاسی آن مرحوم را نیز متعجب ساخت.
چنین واکنش های دستوری و احساسی طبیعی است که وقتی به جامعه منتقل می شود تبدیل به دو جبهه موافق و مخالف شود و اجازه ندهد افراد به شکل منطقی و طبیعی عزادار باشند. گو اینکه هرکس عزادار است باید درباره آیت الله همان فکر کند که رسانه ملی تصویر ساخته است؛ یا غصه فقدان آن عزیز داشتن، یعنی طرفدار نگاه سیاسی وی شدن.
از همین رو برخی در صدد برآمدند از پیام تسلیت رهبری انقلاب و قرائت نماز میت هم یک پیام سیاسی برداشت کنند تا نکند کسی تصور کند رهبری به ان مرحوم علاقه داشته اند.
واقعیت داستان این نیست. اشتباه بزرگ برخی تحلیل ها این است که عاجز از یک تفکیک ساده اند؛ و آن تفکیک ساحت عاطفه و ساحت نقد سیاسی است.
برخی در سوگ نشستن های عاطفی برای رحلت یک یار قدیمی امام و انقلاب را تلقی بر شستن اشتباهات گذشته و تلاش کردند به هر تقدیر نشان دهند این به سوگ نشستن ها و پیام های تسلیت و نماز متفاوت خواندن، فرصتی است برای انتقال یک پیام سیاسی. این برداشت و تحلیل انصاف است؟ اخلاقی است؟
تا جایی که برخی به غلط تصور کنند غصه ای در کار نیست و اساسا غرض از پیام تسلیت و نماز میت انتقال یک پیام سیاسی به مردم است. این چه برداشت نانجیبانه ای است؟
مساله بسیار ساده است. رهبری انقلاب برخلاف بسیاری برمدار عدل رفتار می کنند. غصه ایشان از فقدان یک یار و دوست و همرزم قدیمی است. و البته به سوگ نشستن نیاز به تحریف آدم ها ندارد. غم عاطفی پیام تسلیت شان در اوج است و صدالبته که ادبیات پیام همراه با مُّر عدالت است. نه بزرگنمایی دارد و وارونه نمایی. رهبری رفتار طبیعی شان را نشان دادند و من و ما به جهت دوری از عدل و انصاف عاجز از درک این رفتار طبیعی هستیم.
اینکه در گذشته اختلافاتی بوده است هیچ اثری بر حزن خاطر ندارد . یک نفر می تواند از فقدان یک دوست در نهایت غصه و عزا باشد و در عین حال مرزهای فکری و اعتقادی نیز همچنان بقوت خود باقی باشد. عدم تفکیک این دو عرصه بسیار رهزنی ها دارد. تا جایی که برخی به غلط تصور کردند این پیام ها بیش از آنکه تسلی خاصر مردم و بازمانده ها باشد پیامی سیاسی برای تاریخ است.
کدام تاریخ؟ چه چیز پوشیده مانده است؟ چه چیز نیازمند روشنگری بوده است؟ چرا باید در عزای یک نفر پیام سیاسی صادر شود؟
نماز میت نیز چنین است. در نماز میت آمده است «اللهمّ إنّا لانَعلَمُ مِنهُ إلا خیراً». نخواندن این بخش یعنی که فقط خیر ندیدم. اگر فردی خواندن این بخش را مطابق واقع ندانست و دروغ پنداشت، یعنی خواسته است پیام سیاسی صادر کند؟ خواسته کنایه سیاسی داشته باشد؟
اتفاق ساده ای است. رهبری ممکن است برای یک نفر سه بار این جمله را بخواند و برای دیگری اصلا نخواند و چه بسا برای دومی غمین تر هم باشد. علت نیز به جهت سابقه رفاقت و همراهی و همدلی است. از اولی خیر بیشتر دیده است و با دومی رابطه عاطفی مستحکم تری داشته است. چه نکته عجیب و متفاوت و جدیدی دارد؟
آیت الله هاشمی دوستدار نظام و انقلاب و امام و رهبری بود و در این تردیدی نیست. مردم هویت آن مرحوم را با نظام و امام می دانند. طبیعی است که در فقدان ایشان کشور به سوگ نشیند. ایشان تراز انقلاب هم نبودند و البته به انچه فهمیده اند عمل کرده اند. اما این ایام فرصت و زمان تعزیت و تسلیت است. چه دلیل دارد که در این روزها گذشته بازخوانی شود؟
با این حال هر کنشی ولو محبتی و عاطفی، آنهم از سوی رهبر انقلاب دارای پیام یا پیام هایی است. اما خیلی تفاوت می کند این پیام ناشی از حرکت بر مدار عدل و اخلاق و انصاف باشد و یا ناشی از یک نیت سیاسی. پیام اصلی اقامه عزا توسط رهبرانقلاب، تفکیک ساحت عاطفه از سیاست و دیگر هم پرهیز از افراط و تفریط است. برای عزادار بودن نیازی نیست شخصیت آدم ها را تحریف کنیم. همان گونه که آدم ها را می شناسیم؛ عزاداریم.